Khởi nghiệp hậu khủng hoảng: Việt Nam định hình lại tiêu chuẩn đầu tư

Dấu hiệu của một chu kỳ mới?

Trong bối cảnh nền kinh tế số Việt Nam đạt giá trị 36 tỉ USD và duy trì tốc độ tăng trưởng hai con số, sự hậu thuẫn từ chính sách công cùng nguồn nhân lực dồi dào đã tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển. Việt Nam đang trên đà trở thành nền kinh tế số lớn thứ hai Đông Nam Á, với kỳ vọng đóng góp 30% GDP trong tương lai gần.

Theo báo cáo “Đầu tư tư nhân & Đổi mới sáng tạo tại Việt Nam” của Trung tâm Sáng tạo Quốc gia (NIC), năm 2024 đánh dấu sự phục hồi niềm tin của nhà đầu tư. Thị trường đã ghi nhận tổng giá trị giải ngân đạt 2,3 tỉ USD thông qua 141 giao dịch – một chỉ dấu cho thấy dòng vốn đang quay lại nhưng có chọn lọc hơn.

Dữ liệu từ NIC cho thấy hai xu hướng đang diễn ra song song: đầu tư mạo hiểm (VC) vẫn còn thận trọng, trong khi đầu tư tư nhân (PE) đã quay lại với chiến lược rõ ràng hơn. Cụ thể, tổng vốn đầu tư VC năm 2024 đạt 398 triệu USD – giảm gần 25% so với 2023 – phản ánh tâm lý chờ đợi từ phía nhà đầu tư giai đoạn đầu. Tuy nhiên, trong nửa cuối năm 2024, vốn VC tăng vọt gấp 3 lần so với nửa đầu năm, cho thấy thị trường đang phục hồi nhanh.

Ở chiều ngược lại, PE duy trì dòng vốn bền vững với 1,9 tỷ USD và quy mô giao dịch trung bình lên tới 116 triệu USD – mức không đổi so với giai đoạn trước đó. Điều này cho thấy các nhà đầu tư đang dịch chuyển sang các thương vụ lớn, có dòng tiền ổn định và tiềm năng tăng trưởng dài hạn, thay vì phân bổ dàn trải.

Có thể thấy năm 2024 ghi nhận sự thận trọng chung của thị trường, với tổng vốn đầu tư giảm so với năm trước. Tuy vậy, dòng vốn đã dần khởi sắc trở lại, cho thấy tín hiệu thị trường đã phục hồi tích cực. Trong bối cảnh đó, mảng đầu tư mạo hiểm tiếp tục thận trọng, tập trung sàng lọc các mô hình kinh doanh có tiềm năng, trong khi mảng đầu tư tư nhân mở rộng đầu tư dài hạn vào các doanh nghiệp đã chứng minh được năng lực, nhằm định hướng chiến lược và phát triển bền vững.

Những yếu tố thúc đẩy đầu tư tư nhân

Các chính sách chủ chốt từ Chính phủ đang mở ra chu kỳ phát triển mới cho khu vực tư nhân. Nghị quyết 57 (12/2024) tập trung vào đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đồng thời làm nền tảng cho Nghị quyết 68 (hiệu lực từ 6/2025) đặt mục tiêu gỡ rào cản pháp lý và thúc đẩy hoạt động M&A, khởi nghiệp, tái cấu trúc doanh nghiệp. Những nỗ lực như sáp nhập đơn vị hành chính cũng cho thấy quyết tâm tối ưu hoá quản lý và nguồn lực quốc gia.

Ông Nguyễn Hòa Chung, Giám đốc điều hành Khối Đầu tư tư nhân TVS, nhận định: “"Những cam kết mạnh mẽ từ Chính phủ không chỉ củng cố niềm tin thị trường, mà còn tạo ra động lực dài hạn cho cả nhà đầu tư trong và ngoài nước. Việt Nam đang bước vào một chu kỳ đầu tư mới với nền tảng chính sách minh bạch hơn và khả năng hội nhập sâu rộng hơn.”

Bên cạnh những chính sách, nội lực kinh tế cũng đang ghi nhận nhiều chuyển biến rõ rệt: quá trình chuyển đổi số diễn ra nhanh chóng; khuôn khổ sandbox, tín dụng xanh được hoàn thiện; và lực lượng lao động trẻ – chiếm trên 70% dân số trong độ tuổi lao động – ngày càng năng động, tiếp cận công nghệ tốt. Kết hợp với sự gia tăng tầng lớp trung lưu và nhu cầu tiêu dùng mới, Việt Nam trở thành thị trường hấp dẫn cho các nhà đầu tư nước ngoài đang tìm kiếm cơ hội tăng trưởng dài hạn.

Xu hướng đầu tư trong chu kỳ mới

Báo cáo của NIC cho thấy nhà đầu tư đang dịch chuyển sang giai đoạn chuyên môn hóa, với ba xu hướng chính: đẩy mạnh đầu tư vào các lĩnh vực chuyển đổi số (fintech, logistics, edtech, data center); ưu tiên doanh nghiệp có dòng tiền ổn định – thể hiện qua các thương vụ mua lại trị giá 1,7 tỉ USD (chiếm gần 90% tổng giá trị đầu tư tư nhân năm 2024); và tăng cường hợp tác với doanh nghiệp nội địa để mở rộng vùng ảnh hưởng. Trong giai đoạn 2025–2026, các lĩnh vực được kỳ vọng hút vốn mạnh gồm công nghệ hạ tầng B2B, tài chính cá nhân, xe điện, năng lượng xanh, y tế và giáo dục số.

Trong bối cảnh đó, Thien Viet Securities (TVS) là một dẫn chứng điển hình cho cách tiếp cận đầu tư có chọn lọc, tầm nhìn và tính bền vững. Không chỉ dừng ở việc cấp vốn, TVS tham gia trực tiếp vào vận hành, chiến lược và phát triển năng lực gọi vốn hậu đầu tư. Các khoản đầu tư được thiết kế linh hoạt – từ vốn cổ phần đến trái phiếu chuyển đổi và nợ mạo hiểm – để phù hợp với từng giai đoạn phát triển của doanh nghiệp. “Phong cách đầu tư của TVS mang tính dài hạn, chủ động đồng hành và linh hoạt cao - một lựa chọn được hình thành từ chính đặc thù của thị trường Việt Nam, nơi kênh thoái vốn còn hạn chế và hành lang pháp lý đang trong quá trình hoàn thiện”, ông Nguyễn Hòa Chung cho biết.

Nhờ cách tiếp cận này, TVS đã góp phần định hình thành công của các thương vụ tiêu biểu như Nhi Đồng 315 (tỷ suất hoàn vốn nội bộ khi thoái vốn, IRR >50%), Finhay, MoMo, Namitech, Citics - đại diện tiên phong cho xu hướng khởi nghiệp đổi mới trong lĩnh vực y tế, fintech, AI và bất động sản.

Sự dịch chuyển trong cách tiếp cận và kỳ vọng đầu tư có thể thấy tiêu chuẩn thành công đang được tái định nghĩa: từ cuộc đua gọi vốn nhanh sang tăng trưởng thực chất và bền vững. Thay vì chỉ quan tâm đến số lượng khách hàng hay người dùng, nhà đầu tư giờ đây ưu tiên các chỉ số như doanh thu, tốc độ tăng trưởng hoặc hiệu quả vận hành – để đánh giá tính bền vững của doanh nghiệp.

Trong giai đoạn tới, yếu tố cốt lõi để startup Việt bứt phá không chỉ nằm ở ý tưởng mà còn ở khả năng vận hành bền vững, tự chủ tài chính và tiềm năng mở rộng quy mô. Việt Nam – từ vị thế một thị trường mới nổi – đang dần khẳng định mình là điểm đến đầu tư dài hạn, có chiều sâu chiến lược trong khu vực Đông Nam Á.