Ngày 14 tháng 7 năm 1965, lịch sử chinh phục không gian ghi dấu một cột mốc chưa từng có: tàu vũ trụ Mariner 4 của NASA lần đầu tiên chụp ảnh cận cảnh bề mặt Sao Hỏa và gửi về Trái Đất. Những bức ảnh đen trắng thô sơ, tuy chỉ bao phủ một phần nhỏ bề mặt hành tinh đỏ, đã làm thay đổi hoàn toàn cách nhìn của nhân loại về một thế giới từng được kỳ vọng là có sự sống.

Mariner 4 và bức màn sự thật được kéo xuống từ Sao Hỏa
Tàu vũ trụ Mariner 4 của NASA lần đầu tiên chụp ảnh cận cảnh bề mặt Sao Hỏa và gửi về Trái Đất

Trước thập niên 1960, hình ảnh Sao Hỏa trong tâm trí công chúng mang đầy sắc màu tưởng tượng. Nhiều người tin rằng hành tinh này có thể có kênh đào, thực vật, thậm chí là cả nền văn minh ngoài Trái Đất. Những tác phẩm văn học viễn tưởng, các câu chuyện về người Sao Hỏa từng khiến công chúng tin rằng đây là nơi gần gũi nhất với khả năng tồn tại sự sống bên ngoài Trái Đất.

Chính vì vậy, sứ mệnh Mariner 4 không chỉ mang ý nghĩa khoa học, mà còn là một hành trình chạm đến những khát khao, tò mò và cả nỗi sợ hãi của con người.

Sau gần tám tháng du hành xuyên không gian kể từ khi được phóng từ Mũi Canaveral, Florida vào ngày 28 tháng 11 năm 1964, Mariner 4 tiến sát Sao Hỏa ở khoảng cách chỉ hơn chín nghìn tám trăm kilômét. Trong vòng chưa đầy 25 phút, con tàu đã chụp được 22 bức ảnh đầu tiên của bề mặt hành tinh này, sử dụng một máy ảnh truyền hình hiện đại thời bấy giờ.

Tốc độ truyền dữ liệu rất thấp, chỉ khoảng 8,33 bit mỗi giây, khiến mỗi bức ảnh mất đến mười tiếng đồng hồ để hoàn tất. Trong khi chờ đợi, các kỹ sư NASA thậm chí còn phải in dữ liệu ra giấy và ghép ảnh bằng tay từng dòng một, tạo thành những hình ảnh thô sơ đầu tiên.

Khi những bức ảnh đầu tiên được giải mã, toàn bộ cộng đồng khoa học lặng người. Không có dấu hiệu nào của sự sống. Không nước, không cây cối, không bầu khí quyển dày, cũng chẳng có bất kỳ kiến trúc nhân tạo nào. Thay vào đó là một cảnh quan khô cằn, đầy hố va chạm và lạnh lẽo chẳng khác nào Mặt Trăng.

Sao Hỏa hiện lên hoàn toàn xa lạ với những kỳ vọng đầy lãng mạn. Thay vì là một hành tinh xanh thứ hai, nó chỉ là một thế giới chết.

Dẫu vậy, đối với giới khoa học, Mariner 4 vẫn là một thành công rực rỡ. Đây là lần đầu tiên một thiết bị nhân tạo không chỉ tiếp cận thành công một hành tinh khác, mà còn truyền về những dữ liệu có giá trị thực tiễn to lớn. Tàu đã thu thập được nhiều thông tin về khí quyển, từ trường và môi trường không gian xung quanh Sao Hỏa. Đó là lần đầu tiên con người có trong tay những dữ liệu thực tế về một hành tinh khác ngoài Trái Đất.

Điều ấn tượng hơn cả là tất cả những điều đó được thực hiện mà không có GPS, không có trí tuệ nhân tạo, không có vệ tinh trung gian hỗ trợ. Trong bối cảnh công nghệ còn ở giai đoạn sơ khai, các nhà khoa học NASA đã đưa một con tàu nặng hơn 260 kg vượt qua hàng trăm triệu kilômét để tiếp cận một thế giới xa xôi và truyền tải hình ảnh về Trái Đất một cách chính xác.

Sau khi hoàn tất sứ mệnh chính, Mariner 4 tiếp tục hành trình vào không gian sâu và vẫn gửi tín hiệu về Trái Đất cho đến tháng 12 năm 1967. Khi tín hiệu cuối cùng tắt lịm, hành trình của con tàu đã kéo dài ba năm và để lại một di sản khoa học đồ sộ, tạo nền móng cho hàng loạt sứ mệnh tiếp theo như Viking, Mars Global Surveyor, Curiosity, Perseverance hay Mars Reconnaissance Orbiter.

Hơn nửa thế kỷ đã trôi qua, nhưng mỗi lần nhìn lại những bức ảnh đen trắng thô sơ của Mariner 4, chúng ta không khỏi xúc động. Chúng không chỉ là hình ảnh về một hành tinh xa xôi, mà còn là minh chứng cho sự táo bạo, trí tuệ và lòng kiên định của con người ở thuở ban đầu của kỷ nguyên chinh phục vũ trụ.