Đầu tháng 6, EyeQ Tech – một công ty hoạt động trong lĩnh vực công nghệ trí tuệ nhân tạo tại TP.HCM đăng tải thông báo tuyển dụng chương trình thực tập mang tên “Reverse Internship – AI Intern”. Trong nội dung đăng tải, công ty nêu rõ: các ứng viên nếu trúng tuyển sẽ không được trả lương mà ngược lại phải nộp phí 3 triệu đồng/tháng. Chỉ một số ít ứng viên được đánh giá là “xuất sắc” mới được miễn khoản phí này.

EyeQ Tech khẳng định thực tập sinh sẽ được tiếp cận “code thật, robot thật, server thật”, không phải làm những công việc như pha trà, rót nước mà sẽ tham gia trực tiếp vào quy trình làm việc thực tế. Công ty cũng cam kết hỗ trợ thực tập sinh xây dựng hồ sơ nghề nghiệp bằng kỹ năng thực tế và đánh giá trung thực để ứng tuyển vào các doanh nghiệp khác.

Tuy nhiên, những lời hứa về "quyền lợi" kể trên không làm dịu dư luận. Trái lại, nó nhanh chóng khiến EyeQ Tech bị chỉ trích mạnh mẽ vì được cho là "gói lại những điều hiển nhiên thành quyền lợi" và "tô vẽ một hình thức bóc lột lao động trá hình".

Một công ty tại TP. HCM: Thực tập sinh phải trả 3 triệu để... đi làm không lương
Thông báo tuyển thực tập sinh của EyeQ Tech gây tranh cãi trên mạng xã hội. Ảnh minh họa

Chỉ vài ngày sau khi thông tin tuyển dụng được đăng tải, chương trình “Reverse Internship” đã nhận về hàng nghìn lượt tương tác và hàng trăm bình luận trên mạng xã hội. Phần lớn đều chỉ trích chính sách “thực tập phải trả tiền”, cho rằng đây là biểu hiện của sự bất công và khai thác tâm lý muốn học hỏi của giới trẻ thiếu kinh nghiệm.

“Trước giờ thực tập không lương đã là một vấn đề, giờ còn thu tiền thì chẳng khác nào kinh doanh sự thiếu hiểu biết của người trẻ”, một người dùng viết trên Facebook. Người khác mỉa mai: “Học việc còn phải trả tiền, đây là công ty hay trung tâm đào tạo trá hình?”.

Bên cạnh những phản ứng tiêu cực, một số ý kiến trái chiều cho rằng việc thu phí cũng có thể hiểu được nếu công ty thực sự đầu tư chi phí đào tạo, hướng dẫn chuyên sâu cho thực tập sinh. Tuy nhiên, phần đông vẫn cho rằng doanh nghiệp cần minh bạch và công khai các điều khoản cũng như không nên “thổi phồng” các điều cơ bản thành đặc quyền.

Trước làn sóng dư luận, nhà sáng lập EyeQ Tech, ông Lê Mai Tùng đã từ chối trả lời phỏng vấn báo chí khi được liên hệ. Trong khi đó, bản mô tả công việc vẫn duy trì quan điểm về việc thu phí để “bù đắp chi phí vận hành như máy chủ, điện nước và cơ sở vật chất”.

Một công ty tại TP. HCM: Thực tập sinh phải trả 3 triệu để... đi làm không lương
Sự minh bạch về quyền và nghĩa vụ trong tuyển dụng là điều bắt buộc. Ảnh minh họa

Vụ việc lần này không phải là trường hợp cá biệt. Thời gian qua, nhiều mô hình tuyển dụng trá hình dưới danh nghĩa “tình nguyện viên”, “cộng tác viên”, hay “thực tập sinh” đã xuất hiện, trong đó có tình trạng không trả lương, hoặc ngược lại, yêu cầu ứng viên chi trả để được nhận việc.

Một trường hợp gần đây gây tranh cãi là mô hình "tuyển tình nguyện viên sống lành" tại Nala Boutique Retreat (Hòa Bình), yêu cầu người tham gia thực hiện công việc phục vụ, dọn dẹp, chăm sóc cảnh quan đổi lấy chỗ ở và giấy chứng nhận. Trong khi một số người bênh vực mô hình trao đổi này, nhiều ý kiến khác cho rằng khối lượng công việc và yêu cầu sức khỏe là quá cao so với lợi ích nhận được.

Theo bà Quỳnh Anh, trưởng bộ phận nhân sự một công ty tài chính tại TP.HCM, sự minh bạch về quyền và nghĩa vụ trong tuyển dụng là điều bắt buộc, nhất là với nhóm đối tượng yếu thế như sinh viên, người mới ra trường. Bà cho rằng các bạn trẻ cần thẳng thắn đặt câu hỏi về nhiệm vụ, điều kiện làm việc và chương trình đào tạo. ‘Mất lòng trước, được lòng sau’ là nguyên tắc nên áp dụng khi đi thực tập.

Luật Lao động 2019 quy định, doanh nghiệp không có nghĩa vụ trả lương cho thực tập sinh nếu việc thực tập là một phần trong quá trình đào tạo. Tuy nhiên, việc yêu cầu nộp phí hay giao phó khối lượng công việc tương đương nhân viên chính thức mà không có thỏa thuận rõ ràng có thể khiến doanh nghiệp vướng vào tranh cãi đạo đức, thậm chí ảnh hưởng đến uy tín.