Nông dân Lào Cai - Cao Bằng trồng được loại hạt nhăn nhúm nhưng giá tới 2 triệu/kg, đắt top 3 giới gia vị

Đó chính là bạch đậu khấu, loại gia vị đắt đỏ đứng thứ ba toàn cầu, chỉ sau nhụy hoa nghệ tây và vani. Nghe cái tên "bạch đậu khấu", nhiều người Việt có thể thấy lạ, nhưng thực chất đây là loại gia vị đã đồng hành với y học cổ truyền và ẩm thực châu Á từ hàng trăm năm. Bạch đậu khấu có tên khoa học Amomum cardamomum L, còn được gọi bằng nhiều tên khác như khấu mễ, khấu nhân, bạch khấu xác hay đa khấu.

Loài cây này thuộc họ gừng, sống lâu năm, cao khoảng 2–3 mét, phát triển tốt ở vùng núi cao, ẩm mát. Ở Việt Nam, cây mọc nhiều ở các tỉnh như Lào Cai, Cao Bằng, nơi khí hậu quanh năm ôn hòa. Quả của cây bạch đậu khấu nhỏ, hình cầu, vỏ nhăn nheo, chứa khoảng 20–30 hạt đậm mùi thơm, vị cay đặc trưng.

Bạch đậu khấu được trồng nhiều nhất tại 2 tỉnh Lào Cai và Cao Bằng nước ta. Ảnh minh họa

Điều khiến bạch đậu khấu trở nên đặc biệt không chỉ nằm ở hương vị mà còn ở cách thu hoạch và chế biến kỳ công. Mỗi quả phải được hái đúng độ chín khoảng 70%, thường vào mùa thu. Công việc này hoàn toàn thực hiện bằng tay, đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỹ thuật. Sau thu hoạch, quả được phơi khô trong bóng râm để giữ nguyên tinh dầu quý giá.

Chính vì quá trình sản xuất tốn nhiều công sức và rủi ro cao (do dễ bị côn trùng, nấm mốc tấn công), giá trị của bạch đậu khấu trên thị trường thế giới luôn ở mức cao. Mỗi kg có thể lên tới 90 USD, khoảng 2 triệu đồng, đưa loại gia vị này vào top 3 đắt đỏ nhất hành tinh.

Theo y học hiện đại, bạch đậu khấu chứa tới 2,4% tinh dầu, với các hợp chất như d-borneol, d-camphor nổi tiếng về khả năng kháng khuẩn và kháng viêm. Ngoài ra, nó còn giàu kali, magie, sắt, vitamin A, D, B12, protein và các hợp chất chống oxy hóa. Những dưỡng chất này mang lại hàng loạt lợi ích cho sức khỏe.

Loại hạt gia vị này có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. Ảnh minh họa

Cụ thể, bạch đậu khấu có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa, lợi tiểu, giảm huyết áp, cải thiện hô hấp và ngăn ngừa viêm nhiễm. Đặc biệt, một số nghiên cứu ghi nhận các chất phytochemical trong hạt giúp ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, dù không thể thay thế phương pháp điều trị truyền thống.

Việt Nam hiện là một trong những quốc gia trồng và xuất khẩu bạch đậu khấu nhiều nhất thế giới. Theo số liệu năm 2023, nước ta đã xuất khẩu hơn 3.551 tấn bạch đậu khấu và nhục đậu khấu, thu về 27,4 triệu USD. Các thị trường chính gồm Hà Lan (923 tấn), Trung Quốc (756 tấn), Mỹ (484 tấn), cùng hơn 30 quốc gia khác.

Hai doanh nghiệp lớn nhất trong lĩnh vực này là Công ty TNHH Chế biến gia vị Nedspice Việt Nam và Olam Việt Nam, lần lượt xuất khẩu 1.496 tấn và 497 tấn. Với mục tiêu nâng kim ngạch xuất khẩu gia vị đạt 2 tỷ USD vào năm 2025, ngành bạch đậu khấu được kỳ vọng là mũi nhọn trong chiến lược nông sản cao cấp.

Dù tiềm năng lớn, bạch đậu khấu vẫn là loại cây trồng "kén đất", chỉ phù hợp với khí hậu và thổ nhưỡng đặc thù ở vùng núi cao. Bên cạnh đó, sản lượng chưa cao do vòng đời thu hoạch dài, phải từ năm thứ ba trở đi mới cho quả. Thêm vào đó, sâu bệnh và chi phí bảo quản cũng là rào cản lớn.