Phía sau hào quang của loại quả mang về hàng tỷ đô cho Việt Nam

Chia sẻ tại hội thảo, ông Phùng Công Sưởng – Tổng Biên tập Báo Tiền Phong cho biết, chỉ trong vòng chưa đầy 3 năm, sầu riêng đã vươn lên trở thành một trong những mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực, lớn nhất trong các mặt hàng rau quả của Việt Nam, mang về hơn 3,2 tỷ USD trong năm 2024 – một con số kỷ lục đáng tự hào của nông sản Việt Nam.

Tuy nhiên, ông Sưởng cũng cho biết, chính những hào quang đó, xuất khẩu sầu riêng đang phải đối mặt với nhiều hệ lụy từ tăng trưởng nóng, như gian lận mã số vùng trồng, sản xuất thiếu đồng bộ, thiếu kiểm soát chất lượng đầu vào và gần đây nhất là thị trường Trung Quốc liên tục cảnh báo về dư lượng Cadimi vượt ngưỡng trong sầu riêng Việt Nam.

Về vấn đề Cadimi, ông Nguyễn Quang Hiếu, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, khi Việt Nam nhận được thông báo đầu tiên vào tháng 3/2024 từ Trung Quốc, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã tiến hành nhiều cuộc điều tra diện rộng và chuyên sâu, trong đó phát hiện một số vùng có dư lượng Cadimi cao.

Gần đây, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã công bố những nguyên nhân chính khiến đất nhiễm Cadimi: Tự nhiên gồm các yếu tố về thổ nhưỡng, đất cộng với nhiều vùng canh tác không được nghỉ ngơi, khiến đất nhiễm Cadimi.

Bên cạnh đó, nguyên nhân chủ quan là do thói quen người dân sử dụng phân bón ở các vùng nhiều hơn khuyến cáo.

Ngoài ra, ông Hiếu cũng đề cập đến vấn đề chất vàng O. Ông Hiếu cho biết, khi Trung Quốc bổ sung các quy định về vàng O là do phát hiện trên sầu riêng của Thái Lan. Vì vậy, để đề phòng nguy cơ từ tất cả các quốc gia nên Trung Quốc đã áp dụng chung cho cả Việt Nam.

Ảnh minh họa - Nguồn: Internet

Tại hội thảo, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội rau quả Việt Nam nêu ra những điểm yếu cố hữu của một ngành hàng phát triển quá “nóng”: Thiếu kiểm soát toàn diện chuỗi cung ứng - từ vật tư đầu vào (phân bón, thuốc bảo vệ thực vật) đến quy trình canh tác tại vườn và xử lý sau thu hoạch; sản xuất chạy theo số lượng - việc ồ ạt mở rộng diện tích, chạy theo năng suất mà chưa chú trọng đúng mức đến các tiêu chuẩn chất lượng bền vững.

Bên cạnh đó, sự lỏng lẻo trong quản lý và sử dụng mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói dẫn đến tình trạng khi một lô hàng vi phạm, uy tín của cả một vùng, thậm chí cả quốc gia bị ảnh hưởng.

Để sầu riêng Việt Nam phát triển bền vững, ông Đặng Phúc Nguyên đưa ra các giải pháp cấp bách gồm:

Thứ nhất, thiết lập hệ thống giám sát chất lượng từ gốc, tăng cường khâu kiểm nghiệm tại cơ sở sản xuất sầu riêng. Cụ thể, cần xây dựng các chương trình giám sát an toàn thực phẩm và kiểm dịch thực vật ngay tại vườn trồng và cơ sở đóng gói sầu riêng bằng cách mở rộng danh sách và nâng cao năng lực cho nhiều phòng xét nghiệm đủ chuẩn phủ kín các vùng trồng sầu riêng.

Thứ hai, xử lý nghiêm các vi phạm. Cụ thể, ban hành các quy định, chế tài đủ mạnh để xử lý các hành vi vi phạm về chất lượng, an toàn thực phẩm và gian lận thương mại.

Về lâu dài, ông Nguyên cho biết cần giải pháp gỡ khó cho sản xuất và xuất khẩu như: quy hoạch vùng trồng tập trung và bền vững; siết chặt quản lý và cấp mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói; kiểm soát chặt chẽ vật tư đầu vào; thay đổi quy trình canh tác; xây dựng thương hiệu quốc gia...