Matcha, loại bột trà xanh truyền thống của Nhật Bản, đã vượt ra khỏi khuôn khổ của các nghi lễ trà đạo để trở thành một hiện tượng toàn cầu. Theo báo cáo từ The Business Research Company, thị trường matcha toàn cầu được định giá khoảng 3,48 tỷ USD vào năm 2023 và dự kiến sẽ đạt 5,78 tỷ USD vào năm 2028, với tốc độ tăng trưởng hàng năm kép (CAGR) là 10,7% .

Tại Nhật Bản, sản lượng matcha đã tăng gần gấp ba lần, từ 1.471 tấn năm 2010 lên 4.176 tấn vào năm 2023 . Tuy nhiên, hơn một nửa sản lượng này hiện được xuất khẩu, phản ánh sự sụt giảm tiêu thụ nội địa và sự bùng nổ nhu cầu toàn cầu .

Sức hút từ lợi ích sức khỏe và mạng xã hội

Matcha được ca ngợi là một “siêu thực phẩm” nhờ hàm lượng cao chất chống oxy hóa như catechin, chlorophyll và các hợp chất chống viêm. Nghiên cứu từ Harvard Health cho thấy matcha có thể hỗ trợ chức năng nhận thức, sức khỏe tim mạch và kiểm soát cân nặng. Một nghiên cứu khác vào năm 2021 cũng chỉ ra rằng matcha có thể cải thiện sức khỏe đường ruột nhờ vào hàm lượng chất xơ không hòa tan và catechin cao .

Sự phổ biến của matcha còn được thúc đẩy mạnh mẽ bởi mạng xã hội. Trên TikTok, có hơn 720.000 video liên quan đến matcha, với các influencer thường xuyên chia sẻ công thức và lợi ích sức khỏe của loại trà này . Điều này đã góp phần làm tăng nhu cầu tiêu thụ matcha, đặc biệt là trong giới trẻ.

Siêu thực phẩm được mệnh danh là vàng xanh khiến cả thế giới 'lên cơn khát': Nhật Bản rơi vào khủng hoảng cung ứng trầm trọng
Matcha được ca ngợi là một “siêu thực phẩm” nhờ hàm lượng cao chất chống oxy hóa như catechin, chlorophyll và các hợp chất chống viêm. Ảnh minh hoạ

Sự gia tăng đột biến trong nhu cầu matcha đã đặt ra áp lực lớn lên các nhà sản xuất Nhật Bản. Quy trình sản xuất matcha rất công phu: lá trà phải được che bóng trong vài tuần trước khi thu hoạch để tăng hàm lượng chlorophyll, sau đó được hấp, sấy khô, loại bỏ gân lá và xay mịn bằng cối đá truyền thống. Việc chế tác cối đá cũng mất thời gian vì cần đảm bảo độ mịn khoảng 10 micron mà không làm hỏng chất lượng bột do nhiệt sinh ra từ ma sát.

Tuy nhiên, ngành trà Nhật Bản đang đối mặt với sự suy giảm lực lượng lao động. Số lượng nông dân trồng trà đã giảm từ 53.000 người năm 2000 xuống chỉ còn khoảng 12.000 người vào năm 2020 . Nhiều nông dân đã lớn tuổi và thế hệ trẻ không mặn mà với nghề, dẫn đến việc nhiều nông trại bị bỏ hoang.

Giải pháp và hướng đi tương lai

Để đối phó với tình trạng thiếu hụt, Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản Nhật Bản (MAFF) đang khuyến khích nông dân chuyển sang trồng tencha – loại lá trà dùng để sản xuất matcha – và cung cấp các khoản trợ cấp để hỗ trợ quá trình này . Ngoài ra, ngành trà cũng đang đầu tư vào công nghệ tự động hóa trong các khâu như hấp, sấy và cải tiến hệ thống kiểm soát chất lượng.

Một số vùng trà nổi tiếng như Uji, Kyoto đã triển khai chương trình đào tạo và hỗ trợ tài chính cho những người trẻ có ý định theo đuổi nghề trồng trà. Các nhà sản xuất cũng đang đa dạng hóa nguồn cung bằng cách hợp tác với nhiều nông trại khác nhau để đảm bảo ổn định sản lượng.

Tuy nhiên, sự gia tăng nhu cầu toàn cầu cũng đặt ra nguy cơ về việc xuất hiện các sản phẩm matcha kém chất lượng, khi các nhà sản xuất tìm cách tối đa hóa lợi nhuận thông qua việc sử dụng nguyên liệu giả hoặc pha trộn tạp chất. Điều này không chỉ đe dọa đến sức khỏe người tiêu dùng mà còn ảnh hưởng đến danh tiếng và sự phát triển bền vững của ngành.

Matcha không chỉ là một loại thức uống mà còn là biểu tượng văn hóa của Nhật Bản. Việc duy trì chất lượng và bảo tồn các yếu tố đặc trưng như khí hậu, thổ nhưỡng và kỹ thuật canh tác là điều cần thiết để bảo vệ bản sắc văn hóa và uy tín toàn cầu của Nhật Bản. Như bà Yuki Nakamura của thương hiệu Nakamura Tokichi đã nói: “Mỗi gram matcha là kết tinh của đất trời, tâm huyết và bàn tay người nông dân Nhật Bản, và điều đó không thể đánh đổi”.