Thứ bỏ đi từ con tôm có gì mà trở thành nguyên liệu vàng có thể 'cứu thế giới', Việt Nam đứng trước cơ hội lớn

Từ lâu, vỏ tôm vẫn được xem là phế phẩm trong ngành chế biến thủy sản – thứ thường bị bỏ đi sau mỗi mẻ hấp, mẻ sấy. Nhưng ít ai ngờ, dưới lớp vỏ cứng cáp ấy lại ẩn chứa một kho báu sinh học mang tên chitosan – một chất có khả năng kháng khuẩn, phân hủy sinh học và hoàn toàn thân thiện với môi trường. Không còn đơn thuần là nguyên liệu cho những tô canh chua đậm đà của bữa cơm quê, vỏ tôm ngày nay đang từng bước khẳng định vị thế trong hành trình cứu lấy sức khỏe con người và cả hành tinh.

Chitosan được chiết xuất từ chitin – thành phần chính trong vỏ tôm, cua, ghẹ – và trải qua quá trình xử lý bằng kiềm để trở thành hợp chất có giá trị ứng dụng cao. Với đặc tính linh hoạt và an toàn, chitosan đang được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, từ y học, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, đến nông nghiệp và xử lý môi trường.

Chitosan được chiết xuất từ chitin – thành phần chính trong vỏ tôm, cua, ghẹ – và trải qua quá trình xử lý bằng kiềm để trở thành hợp chất có giá trị ứng dụng cao. Ảnh minh hoạ

Trong y tế, chitosan góp mặt trong các loại băng gạc cầm máu, viên nang sinh học giúp dẫn thuốc đến đúng vị trí điều trị. Trong ngành làm đẹp, nó giúp dưỡng ẩm, làm dịu da, chống lão hóa và thường có mặt trong kem dưỡng, mặt nạ, serum. Ở lĩnh vực thực phẩm chức năng, chitosan được ứng dụng để hạn chế hấp thu chất béo, hỗ trợ giảm cân và giảm mỡ máu. Trong nông nghiệp, hợp chất này đóng vai trò như một chất bảo vệ sinh học giúp cây trồng tăng sức đề kháng, kéo dài thời gian bảo quản nông sản mà không cần đến hóa chất độc hại. Đặc biệt, trong xử lý nước, chitosan có thể kết tủa kim loại nặng, giúp làm sạch nguồn nước ô nhiễm một cách hiệu quả và thân thiện với hệ sinh thái.

Là một trong năm quốc gia sản xuất và xuất khẩu tôm hàng đầu thế giới, Việt Nam đang tạo ra một lượng lớn vỏ tôm mỗi năm – chiếm từ 35% đến 50% trọng lượng mỗi con tôm. Với kim ngạch xuất khẩu năm 2024 đạt khoảng 3,9 tỷ USD và sản phẩm có mặt tại hơn 100 quốc gia, ngành tôm Việt Nam đứng trước một cơ hội lớn để tận dụng “rác thải” này như một nguồn nguyên liệu sinh học quý giá. Hàng trăm nghìn tấn vỏ tôm từng bị bỏ đi có thể trở thành động lực thúc đẩy ngành công nghệ sinh học, dược phẩm và mỹ phẩm trong nước phát triển mạnh mẽ hơn, đồng thời góp phần giảm tải ô nhiễm biển và bảo vệ môi trường.

Trên thị trường hiện nay, chitosan dạng bột được bán với giá khoảng 1.100.000 đồng/kg, trong khi các loại chitosan dành cho nông nghiệp có mức giá dao động từ 75.000 đến 660.000 đồng/kg tùy theo độ tinh khiết và mục đích sử dụng. Một nguyên liệu từng bị xem là bỏ đi, giờ đây lại góp mặt trong các phòng thí nghiệm hiện đại, các dây chuyền sản xuất tiên tiến và các sản phẩm chăm sóc sức khỏe, sắc đẹp và môi trường. Vỏ tôm – từ món dân dã bước lên tầm cao công nghệ – đang chứng minh rằng, không phải thứ gì bị xem là rác cũng vô giá trị. Bởi đôi khi, chính những thứ tưởng chừng bé nhỏ và vô dụng ấy lại có thể… cứu cả thế giới.