Trưởng Ban Pháp chế VNREA: Nên nghiên cứu cho người thu nhập thấp đóng quỹ định kỳ từ sớm để 'giữ suất' mua nhà ở xã hội

Đề xuất tạo nguồn vốn bền vững

Chia sẻ tại Hội thảo “Sử dụng đòn bẩy tài chính hiệu quả - Cơ hội an cư cho người trẻ”, ngày 26/6, Luật sư Trương Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế Hiệp hội Bất động sản Việt Nam (VNREA), nhấn mạnh: Phân khúc nhà ở xã hội vẫn gặp nhiều rào cản.

Thứ nhất là về cơ chế. Ưu đãi cho nhà đầu tư chưa đủ hấp dẫn. Nhiều dự án chậm tiến độ do vướng thủ tục pháp lý, thiếu hỗ trợ từ địa phương về giải phóng mặt bằng hoặc đầu tư hạ tầng. Quỹ đất nhà ở xã hội thường bị đẩy ra xa trung tâm, hạ tầng yếu kém, không thuận tiện giao thông – dẫn đến nhà có xây nhưng không hấp dẫn người mua.

Thứ hai là thủ tục. Quá trình xin chủ trương đầu tư, phê duyệt, cấp phép xây dựng hiện rất phức tạp, kéo dài. Có nơi mất đến 2–3 năm chỉ để giải phóng mặt bằng. “Nếu không cải cách thủ tục, sẽ không có nhà để bán, chứ chưa nói đến chuyện người dân có được mua hay không”, ông Tuấn nói.

Thứ ba là vốn. Nguồn vốn cho nhà ở xã hội chưa được khơi thông một cách căn cơ. Các gói tín dụng hỗ trợ chủ yếu là ngắn hạn, thiếu tính bền vững. Lãi suất vay thương mại lại cao, thời hạn vay ngắn, khiến cả doanh nghiệp lẫn người mua đều chùn bước.

Để giải bài toán thiếu vốn, ông Tuấn đưa ra một đề xuất đáng chú ý: Nghiên cứu cơ chế để người thu nhập thấp trong loại đối tượng được hỗ trợ về nhà ở, ngay từ đầu sẽ đóng góp định kỳ vào một quỹ thường xuyên, để sau này được mua nhà ở xã hội như một hình thức “góp vốn giữ chỗ”.

“Nếu xây dựng được một quỹ đóng góp lâu dài, cũng có thể tạo nguồn vốn bền vững, giảm áp lực vay ngân hàng, giúp đầu tư nhà ở xã hội chủ động và hiệu quả hơn”, ông nói.

Song song đó, cũng cần tính đến các nguồn vốn ngoài hệ thống tín dụng, như phát hành trái phiếu doanh nghiệp, quỹ đầu tư bất động sản, kênh chứng khoán, tạo hệ sinh thái tài chính lành mạnh cho nhà ở xã hội.

Ông Tuấn cũng nhấn mạnh: “Không thể chỉ nói "bố trí quỹ đất", mà phải rõ ràng vấn đề bố trí ở đâu, lúc nào, đã giải phóng mặt bằng chưa? Có hạ tầng đi kèm không?”.

Theo ông, pháp luật hiện quy định địa phương phải bố trí quỹ đất cho nhà ở xã hội. Tuy nhiên, thiếu tiêu chí rõ ràng khiến việc bố trí quỹ đất vẫn mang tính hình thức, khó khả thi khi thực hiện.

Trưởng Ban Pháp chế VNREA cũng khẳng định, một căn nhà không thể chỉ là nơi để ở. Khu vực xung quanh cần có đầy đủ tiện ích – từ trường học, y tế, công viên, chợ, để đảm bảo chất lượng sống. “Không ai muốn rời trung tâm đi ở nơi xa xôi, hạ tầng kém, thiếu kết nối dù giá rẻ đến đâu".

Đề xuất tạo nguồn vốn bền vững: Người dân góp quỹ từ sớm để giữ chỗ nhà ở xã hội.

Làm thế nào để duy trì được sự phát triển?

Để nhà ở xã hội thực sự trở thành một trụ cột an sinh bền vững, theo ông Trương Anh Tuấn, trước hết, các địa phương phải xác định rõ nhu cầu nhà ở thực tế, đặc biệt đối với nhóm lao động trẻ và người thu nhập thấp, thay vì lập kế hoạch rập khuôn, thiếu căn cứ.

"Việc lập quy hoạch phát triển nhà ở xã hội cần có chỉ tiêu cụ thể từng năm, từng giai đoạn 5 năm và phải lồng ghép vào chiến lược phát triển kinh tế - xã hội như một tiêu chí an sinh thiết yếu", ông Tuấn cho hay.

Đặc biệt, Nhà nước cần ban hành cơ chế ưu đãi đủ mạnh để thu hút doanh nghiệp tham gia đầu tư, thay vì chỉ kêu gọi trên tinh thần xã hội hóa chung chung. Đầu tư đồng bộ hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội thiết yếu ngay trong các dự án sẽ giúp giảm giá thành nhà, tăng khả năng tiêu thụ và rút ngắn thời gian quay vòng vốn.

Một nhiệm vụ cấp bách là kiểm soát chặt các hiện tượng tiêu cực như rao bán suất chênh, đấu giá “bất thường”... để bảo vệ người mua và giữ thị trường minh bạch. Cùng với đó, cần cải cách mạnh thủ tục hành chính – từ khâu lập dự án, phê duyệt đến cấp phép, nhằm cắt giảm thời gian và chi phí không chính thức.

"Việc ứng dụng công nghệ thông tin để xây dựng hệ thống đăng ký nhà ở xã hội trực tuyến, công khai thông tin về nguồn cung, nhu cầu, giá cả và tiến độ dự án là cách để trả lại sự công bằng, minh bạch và tiếp cận dễ dàng cho người dân", ông Tuấn nhấn mạnh.