Vì sao tỷ lệ tiền mặt tăng vọt đầu năm 2025?

Trong tháng 01/2025, tỷ trọng tiền mặt lưu thông trên tổng phương tiện thanh toán (C/M2) đã bật tăng lên mức 10,88% – cao nhất trong vòng một năm, trước khi giảm về 9,82% vào tháng 02, theo số liệu từ Ngân hàng Nhà nước.

Diễn biến này vượt khỏi dải ổn định 9,0–9,9% từng duy trì suốt năm 2024, phản ánh sự thay đổi đáng kể trong hành vi nắm giữ tiền mặt của nền kinh tế, trong bối cảnh thanh khoản toàn hệ thống vẫn dồi dào và M2 duy trì tăng trưởng đều đặn.

Diễn biến tỷ trọng tiền mặt lưu thông trên tổng phương tiện thanh toán từ 03/2024 đến 02/2025. Nguồn: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN).

Dòng vốn tổ chức rút ra, cấu trúc M2 biến đổi

Trong hai tháng đầu năm 2025, quy mô tổng phương tiện thanh toán gần như đi ngang: đạt 18.176.926 tỷ đồng trong tháng 01 và 18.157.191 tỷ đồng trong tháng 02. Tuy nhiên, ẩn sau sự ổn định này là một chuyển dịch đáng kể trong cơ cấu tiền gửi.

Tiền gửi của khối tổ chức kinh tế (TCKT) giảm mạnh từ 7.667.208 tỷ đồng cuối năm 2024 xuống 7.433.825 tỷ đồng tháng 01 và còn 7.362.206 tỷ đồng vào tháng 02 – giảm tổng cộng khoảng 305.000 tỷ đồng, tương đương -3,98%.

Cơ cấu tổng phương tiện thanh toán và tiền gửi tại TCTD tháng 02/2025. Nguồn: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN).

Ở chiều ngược lại, tiền gửi dân cư lại tăng liên tiếp từ 7.065.062 tỷ đồng trong tháng 12/2024 lên 7.188.027 tỷ đồng tháng 01 và 7.366.165 tỷ đồng tháng 02 – tăng khoảng 301.000 tỷ đồng, tương đương +4,26%. Tuy quy mô tăng gần tương ứng, nhưng bản chất hai dòng tiền này rất khác nhau. Dòng vốn tổ chức kinh tế có tính đầu tư, sản xuất, còn dòng tiền dân cư nghiêng về tiết kiệm, chi tiêu, và thường luân chuyển chậm hơn. Do đó, việc dòng vốn doanh nghiệp rút nhanh nhưng không tái cấp tín dụng ngay khiến phần tiền mặt trong M2 bị đẩy lên cơ học.

Đáng lưu ý là tốc độ tăng trưởng tín dụng trong cùng kỳ rất chậm. Tổng dư nợ tín dụng chỉ nhích nhẹ từ 15.616.214 tỷ đồng tháng 12/2024 lên 15.735.537 tỷ đồng tháng 02/2025 – tăng 0,76% tính từ đầu năm. Điều này cho thấy dòng tiền doanh nghiệp rút ra không đi vào kênh tín dụng, mà đang nằm ngoài hệ thống hoặc chuyển sang dạng dự trữ ngắn hạn, phản ánh tâm lý chờ đợi và thận trọng của khu vực sản xuất – kinh doanh.

Quy mô M2 và tổng dư nợ tín dụng từ tháng 01/2024 đến tháng 02/2025. Nguồn: NHNN, Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA).

Hiệu ứng mùa vụ Tết và độ trễ hồi lưu dòng tiền

Tết Nguyên đán năm nay rơi vào ngày 29/01/2025, kéo theo nhu cầu rút tiền mặt phục vụ tiêu dùng, biếu tặng và thanh toán ngoài ngân hàng tăng mạnh từ nửa cuối tháng 01. Thực tế, thói quen sử dụng tiền mặt trong dịp lễ vẫn phổ biến, đặc biệt ở khu vực nông thôn, thị trường tự do và nhóm tiểu thương. Dòng tiền này thoát ra khỏi hệ thống ngân hàng và chưa quay trở lại kịp sau kỳ nghỉ kéo dài.

Dữ liệu cũng cho thấy cung tiền M2 trong tháng 02/2025 giảm nhẹ -0,11% so với tháng trước – lần sụt giảm đầu tiên kể từ đầu năm 2024. Điều này phản ánh lượng tiền mặt rút ra dịp Tết vẫn chưa hồi lưu trở lại ngân hàng, khiến tỷ trọng tiền mặt trong tổng phương tiện thanh toán gia tăng, ngay cả khi quy mô M2 không giảm sâu.

Tốc độ tăng trưởng cung tiền M2 theo tháng và theo năm từ tháng 01/2023 đến tháng 02/2025. Nguồn: NHNN, Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA).

Bên cạnh đó, tốc độ tăng trưởng tín dụng từ đầu năm đến hết tháng 02 cũng chỉ đạt 0,76% – thấp hơn đáng kể so với trung bình các năm trước. Điều này chứng tỏ doanh nghiệp vẫn dè chừng trong việc triển khai kế hoạch sản xuất sau Tết, chưa sẵn sàng mở rộng đầu tư hay vay mới. Kết hợp các yếu tố này lại, lượng tiền mặt lưu hành trên thị trường tăng mạnh, đẩy chỉ số C/M2 lên đỉnh trong tháng 01 và chỉ giảm nhẹ vào tháng 02.

Tốc độ tăng trưởng tín dụng và tổng phương tiện thanh toán (M2) từ tháng 01/2024 đến tháng 02/2025 (YTD). Nguồn: NHNN, Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA).

Tỷ lệ C/M2 chưa gây rủi ro hệ thống, chính sách tiền tệ vẫn kiểm soát

Dù tỷ trọng C/M2 tăng vọt lên 10,88% trong tháng 01, mức này vẫn thấp hơn ngưỡng 12% thường được coi là cảnh báo về hiệu quả luân chuyển vốn trong nền kinh tế. Thực tế, đây là biểu hiện của tính mùa vụ hơn là dấu hiệu mất cân đối hệ thống. Ngay tháng 02, tỷ lệ này đã hạ xuống 9,82%, cho thấy dòng tiền bắt đầu quay lại hệ thống sau kỳ nghỉ lễ.

Cùng thời điểm, tăng trưởng cung tiền M2 theo năm (YoY) vẫn duy trì ở mức cao: đạt 14,09% trong tháng 02 – mức cao nhất kể từ tháng 01/2023. Điều này chứng minh rằng thanh khoản hệ thống ngân hàng vẫn dồi dào và NHNN đã chủ động nới lỏng tiền tệ để hỗ trợ tổng cầu. Dòng vốn này được bơm thông qua các kênh như nghiệp vụ thị trường mở (OMO), tái cấp vốn, đảm bảo cung ứng đủ tiền đồng trong hệ thống mà không làm mất cân đối vĩ mô.

Lãi suất điều hành cũng được duy trì ổn định ở mức thấp, phản ánh định hướng hỗ trợ tăng trưởng mà không gây áp lực lên tỷ giá. Cùng với đó, việc không hút mạnh tiền ra khỏi hệ thống thông qua tín phiếu hay OMO cho thấy NHNN vẫn duy trì trạng thái tiền tệ nới lỏng có kiểm soát, chuẩn bị sẵn sàng cho giai đoạn tăng tốc đầu tư, tiêu dùng và giải ngân công trong quý II.

Tóm lại, sự gia tăng tỷ lệ C/M2 trong tháng 01 và 02/2025 là hiện tượng mang tính mùa vụ, phản ánh một nền kinh tế vẫn vận hành trong khuôn khổ ổn định. Khi thanh khoản toàn hệ thống dồi dào, tín dụng bắt đầu có dấu hiệu tăng trở lại, và chính sách tiền tệ tiếp tục giữ độ mở linh hoạt, nhịp tăng ngắn hạn của tỷ lệ tiền mặt chỉ là dao động tạm thời. Chính sự nhạy cảm này của chỉ báo C/M2 lại giúp nhà điều hành có thêm căn cứ để định hình chính sách phù hợp trong quý II – quý then chốt cho quá trình phục hồi và tăng trưởng năm 2025.