Xích mích phải rời công ty cũ vì đãi ngộ không tốt, người nhân viên tạo ra một đế chế hàng tỷ USD khiến các sếp cũ 'mất ăn mất ngủ'

Năm 1994, Disney phạm một sai lầm khiến họ phải trả giá trong nhiều năm sau đó: sa thải Jeffrey Katzenberg – người đàn ông đã góp công hồi sinh mảng hoạt hình của hãng, tạo ra kỷ nguyên vàng với Beauty and the Beast, Aladdin và The Lion King. Nhưng họ không ngờ rằng chính quyết định này sẽ khai sinh ra DreamWorks, một đế chế mới trong làng hoạt hình – nơi sinh ra Shrek, Kung Fu Panda và Madagascar – và cũng là đối thủ khiến Disney phải dè chừng suốt thập kỷ.

Khi Jeffrey Katzenberg gia nhập Disney vào năm 1984, bộ phận hoạt hình của hãng đang trong giai đoạn suy thoái, gần như bị coi là gánh nặng. Thế nhưng chỉ trong vòng một thập kỷ dưới sự dẫn dắt của ông, hoạt hình Disney đã bước vào giai đoạn hoàng kim, được biết đến với tên gọi “Disney Renaissance” – Thời kỳ Phục Hưng.

Liên tiếp các tác phẩm thành công vang dội ra đời: The Little Mermaid (1989) – khởi đầu làn sóng hồi sinh hoạt hình Disney; Beauty and the Beast (1991) – bộ phim hoạt hình đầu tiên trong lịch sử được đề cử Oscar hạng mục Phim hay nhất; Aladdin (1992) – kết hợp hài hước, âm nhạc và công nghệ đột phá và The Lion King (1994) – đạt doanh thu gần 1 tỷ USD toàn cầu, trở thành biểu tượng văn hóa đại chúng.

Katzenberg không chỉ hồi sinh một bộ phận đang hấp hối, mà còn biến hoạt hình Disney thành cỗ máy sinh lợi hàng tỷ đô, góp phần đưa hãng trở lại vị thế dẫn đầu Hollywood.

Từ đỉnh cao đến rạn nứt

Sau cái chết đột ngột của Chủ tịch Frank Wells vào năm 1994, Jeffrey Katzenberg kỳ vọng được thăng chức như một phần thưởng xứng đáng cho những thành tựu vang dội ông đã mang lại cho Disney. Tuy nhiên, CEO Michael Eisner đã từ chối đề xuất này, lo ngại rằng việc nhượng bộ sẽ tạo ra một tiền lệ không mong muốn trong nội bộ công ty. Mâu thuẫn càng trở nên căng thẳng khi Katzenberg yêu cầu khoản thưởng trị giá 250 triệu USD từ các dự án ông trực tiếp góp phần thành công. Không đạt được thỏa thuận, ông buộc phải rời Disney trong sự bất mãn và tiếc nuối của nhiều người.

Thế nhưng thay vì lùi bước, Katzenberg chọn một con đường táo bạo hơn. Ngay trong năm 1994, ông bắt tay với hai nhân vật kỳ cựu của Hollywood – đạo diễn Steven Spielberg và nhà sản xuất âm nhạc David Geffen – để thành lập DreamWorks SKG. Với nguồn vốn ban đầu hơn 500 triệu USD, trong đó có sự hậu thuẫn từ Paul Allen – đồng sáng lập Microsoft, họ không giấu tham vọng xây dựng một studio đẳng cấp có thể thách thức Disney ngay trên chính sân nhà của họ.

Shrek là thành công vang dội đầu tiên của Katzenberg khi rời Disney

Và rồi, “đòn phủ đầu” được tung ra: một gã chằn tinh màu xanh tên Shrek. Tác phẩm này không chỉ gây bùng nổ toàn cầu mà còn giành giải Oscar cho Phim hoạt hình xuất sắc nhất năm 2002, khẳng định rằng Disney không còn là kẻ độc tôn trong thế giới hoạt hình. DreamWorks tiếp tục khẳng định vị thế bằng loạt phim thành công vang dội như Madagascar (2005), Kung Fu Panda (2008) và How to Train Your Dragon (2010), với doanh thu lần lượt lên tới hàng trăm triệu USD. Không đơn thuần là thành công thương mại, mỗi bộ phim còn là một “vết nứt” vào thế thống trị lâu đời của Disney – hãng phim khi ấy đang bị chỉ trích vì công thức kể chuyện rập khuôn và thiếu đổi mới.

''Người mới'' chính thức trở thành đối thủ đáng gờm

Bước sang thập niên 2010, DreamWorks không còn là “người mới” đầy tiềm năng, mà đã thực sự trở thành thế lực đáng gờm trong ngành công nghiệp hoạt hình. Những tác phẩm như Puss in Boots (2011) – phần ngoại truyện của Shrek – vẫn tạo được dấu ấn mạnh mẽ, chứng minh sự linh hoạt và chiều sâu của thế giới mà hãng đã tạo ra. Tiếp đó, Rise of the Guardians (2012) và Trolls (2016) tiếp tục ghi điểm với khán giả nhờ màu sắc rực rỡ, sáng tạo táo bạo và cảm xúc chân thật.

Trong khi đó, Disney lại loay hoay với chính công thức từng đưa họ lên đỉnh cao. Mảng hoạt hình truyền thống của hãng lâm vào khủng hoảng, buộc họ phải dựa vào Pixar – công ty mà Disney từng bỏ lỡ và sau đó phải bỏ ra 7,4 tỷ USD để mua lại vào năm 2006 – để cứu vãn thế trận.

Năm 2016, DreamWorks Animation chính thức được Comcast mua lại với giá 3,8 tỷ USD, đưa studio này gia nhập đại gia đình Universal. Một hành trình khởi đầu từ thất vọng và chia tay, kết thúc bằng một thương vụ bạc tỷ và vị thế sánh ngang với những ông lớn nhất của ngành giải trí toàn cầu.

Jeffrey Katzenberg không chỉ chiến thắng trên mặt trận thương mại. Ông chiến thắng bởi vì dám nghĩ khác, làm khác. Dám rời bỏ một đế chế hàng đầu khi không còn được ghi nhận xứng đáng. Dám tạo ra những nhân vật không hoàn hảo – đôi khi kỳ quặc, bướng bỉnh hay dị biệt – nhưng lại gần gũi, chân thực. Và dám kể những câu chuyện không đi theo lối mòn, sẵn sàng đụng chạm, phản biện, thậm chí là phá vỡ những khuôn mẫu vốn được xem là "an toàn".

Katzenberg hiểu một điều mà nhiều người làm sáng tạo đôi khi quên mất: nghệ thuật kể chuyện luôn vận động, và để khán giả không quay lưng, người kể chuyện cũng phải không ngừng thay đổi.

Đó cũng là bài học sâu sắc dành cho bất kỳ ai: hãy hiểu rõ giá trị của bản thân và đủ bản lĩnh để đứng lên bảo vệ nó, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc bước ra khỏi vùng an toàn. Sự sáng tạo thực sự không sinh ra từ việc rập khuôn hay bắt chước, mà đến từ tinh thần dám thách thức, dám phá bỏ những giới hạn cũ để mở ra cách kể chuyện mới. Và đôi khi, chính những cánh cửa khép lại trong đau đớn lại vô tình mở ra lối đi dẫn tới thành công lớn nhất.

Disney từng quay lưng với Jeffrey Katzenberg — nhưng chính từ sự chối từ đó, Hollywood đã chứng kiến sự trỗi dậy của một ''người khổng lồ mới'' mang tên DreamWorks.