Đề xuất phát hành trái phiếu làm đường sắt đô thị ở Hà Nội và TP. HCM

Theo kết luận của Bộ Chính trị về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045, Hà Nội và TP. HCM phải đạt mục tiêu hoàn chỉnh mạng lưới đường sắt đô thị trong 12 năm. Theo đó, đến năm 2035, mỗi thành phố hoàn thành 200km đường sắt đô thị.

Tại Hội thảo Khoa học Quốc tế diễn ra vào ngày 17/1/2024, ông Đặng Huy Đông, Chủ tịch Viện nghiên cứu Quy hoạch và Phát triển nêu quan điểm: “Để làm 200km đường sắt đô thị ở Hà Nội và TP. HCM trong 12 năm là "nhiệm vụ bất khả thi" nếu không có cơ chế đặc thù, vượt trội, theo các chuyên gia.”

Chủ tịch Viện nghiên cứu Quy hoạch và Phát triển Đặng Huy Đông

Ông Đông đề xuất các cơ quan Trung ương nên tạo ra một khung pháp lý mới, có tính đặc thù và vượt trội, dành riêng cho hai thành phố. Ông Đông đặt ra các yếu tố cụ thể, bao gồm việc phân cấp và ủy quyền với tiêu chí và tiêu chuẩn về đô thị, cũng như việc thiết lập trình tự thủ tục đặc biệt về điều chỉnh quy hoạch liên quan đến đường sắt đô thị, liên kết chặt chẽ với quá trình chỉnh trang đô thị và các nhà ga lân cận.

Quốc hội sẽ cho phép hai thành phố xác định đường sắt đô thị kết hợp với khu vực phát triển đô thị theo hướng dẫn giao thông công cộng (TOD) gần các nhà ga là dự án đầu tư công. Dự án này không chỉ tập trung vào việc phát triển và chỉnh trang đô thị mà còn kết hợp với việc đấu giá đất để tạo nguồn thu ngân sách hỗ trợ đầu tư vào hệ thống metro. Cụ thể, mỗi thành phố sẽ tổ chức đấu giá quyền thực hiện dự án TOD sau khi hoàn tất giai đoạn hỗ trợ giải phóng mặt bằng và thu hồi đất.

Về cơ chế tài chính, ông Đông đề xuất cho phép phát hành trái phiếu địa phương, trái phiếu công trình hoặc các hình thức huy động vốn khác vượt khung trần nợ công theo từng năm và trong cả giai đoạn đến năm 2035.

Tàu tuyến đường sắt đô thị Nhổn - ga Hà Nội chạy thử nghiệm đoạn trên cao ngày 17/1

Hai thành phố dự kiến chi tiêu 1 tỷ USD cho dự án thử nghiệm theo mô hình sandbox, với 50% nguồn kinh phí từ ngân sách thành phố và phần còn lại đến từ nguồn hỗ trợ của Trung ương. Mục tiêu của dự án này là áp dụng các cơ chế đặc thù, tiến hành thí điểm, sau đó rút kinh nghiệm và hoàn thiện cơ chế trước khi đưa ra quy định pháp luật chính thức.

Theo Chủ tịch Viện Nghiên cứu Quy hoạch và Phát triển, nếu các cơ chế đặc thù được áp dụng, quá trình hoàn thiện mạng lưới đường sắt đô thị ở TP. Hà Nội và TP. HCM có thể chỉ mất khoảng 10 năm.