Lần đầu tiên Việt Nam có hành lang pháp lý cho PPP trong khoa học, công nghệ và chuyển đổi số

Chiều 21/6, Bộ Tài chính tổ chức hội nghị lấy ý kiến hoàn thiện Dự thảo Nghị định quy định cơ chế, chính sách hợp tác công tư (PPP) trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số – một văn bản pháp lý lần đầu tiên được thiết kế dành riêng cho lĩnh vực mũi nhọn này.

Phát biểu khai mạc, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, mặc dù Luật PPP hiện hành đã có hiệu lực, nhưng trong lĩnh vực khoa học công nghệ và chuyển đổi số, vẫn còn nhiều điểm nghẽn, chưa thể áp dụng một cách hiệu quả. “Cần có giải pháp đổi mới, đặc thù và sát thực tế hơn,” ông nói.

Trên tinh thần đó, dự thảo nghị định được xây dựng với nhiều nội dung cải cách đột phá. Dự thảo gồm 6 chương, mở ra 3 nhóm hình thức hợp tác công tư: PPP theo Luật PPP hiện hành; Hợp tác thông qua sử dụng tài sản công; Các mô hình hợp tác phi đầu tư: hợp tác nghiên cứu – phát triển, hợp tác ba bên, đổi mới sáng tạo, tài trợ nghiên cứu…

Một trong những điểm mới mang tính thể chế là phân cấp mạnh mẽ thẩm quyền quyết định và ký kết hợp đồng. Không chỉ các bộ ngành trung ương, mà các địa phương, trường đại học công lập, viện nghiên cứu và các đơn vị sự nghiệp công lập cũng được trao quyền là chủ đầu tư và trực tiếp ký kết với nhà đầu tư.

“Điều này thể hiện sự cởi trói trong cơ chế quản lý, giao quyền sát thực tiễn và khai mở năng lực nội tại của các tổ chức nghiên cứu, sáng tạo trong khu vực công,” ông Phạm Thi Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Đấu thầu, nhận định.

Một loạt cải cách thủ tục hành chính cũng được tích hợp trong nghị định. Cụ thể, dự án PPP trong lĩnh vực khoa học công nghệ sẽ được cắt giảm bước phê duyệt chủ trương đầu tư – vốn là rào cản lớn, trừ các dự án thuộc thẩm quyền Quốc hội. Thời gian thẩm định cũng được rút ngắn từ 14 ngày xuống còn 7 ngày.

Với các dự án chuyển đổi số đang gặp vướng mắc do thiếu quy trình hướng dẫn, nghị định quy định rõ: phần đầu tư thực hiện theo Luật PPP, còn các yêu cầu kỹ thuật, an toàn, an ninh thông tin sẽ tuân thủ quy định chuyên ngành.

Dự thảo cũng cho phép mở rộng hình thức lựa chọn nhà đầu tư như chỉ định thầu, đàm phán cạnh tranh, đấu thầu rộng rãi… đặc biệt là chỉ định nhà đầu tư trong các dự án liên quan đến quốc phòng, an ninh.

Ngoài ra, quy trình xử lý đề xuất của nhà đầu tư cũng được đơn giản hóa: Gửi hồ sơ, thẩm định, xây dựng hợp đồng, ký kết, rút ngắn vòng đời thực hiện dự án, phù hợp với tính chất linh hoạt và đổi mới nhanh của các sản phẩm công nghệ.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Trần Nam.

Đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ đánh giá, việc có hành lang pháp lý riêng cho PPP trong lĩnh vực khoa học, công nghệ là bước đi được mong đợi suốt nhiều năm. “Nhiều sáng kiến đã rõ ràng nhưng không thể triển khai nếu thiếu hình thức hợp tác phù hợp,” vị này nói.

Đặc biệt, cơ chế sử dụng tài sản công để liên kết nghiên cứu, vốn bị “đóng băng” do rào cản pháp lý nay được tháo gỡ rõ ràng. Trường đại học, viện nghiên cứu, tổ chức khoa học công lập hiện đang nắm giữ khối lượng lớn tài sản nhà nước như thiết bị nghiên cứu, nhà xưởng, bằng sáng chế, tài sản trí tuệ… sẽ có điều kiện phát huy hiệu quả hơn thông qua hợp tác với khu vực tư nhân.

Đại diện nhiều doanh nghiệp công nghệ, viện nghiên cứu cũng chia sẻ thẳng thắn các vấn đề cần tiếp tục làm rõ như: Cơ chế định giá tài sản công, nguyên tắc chỉ định thầu, quyền sở hữu tài sản sau hợp tác, phương thức kiểm tra – giám sát, lựa chọn nhà đầu tư khi không tổ chức đấu thầu…

Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương cho biết, đây là lần đầu tiên chúng ta có hành lang pháp lý cho mô hình PPP cho lĩnh vực khoa học công nghệ, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Việc đi tiên phong khai phá “mảnh đất mới” luôn sẽ có nhiều khó khăn, bỡ ngỡ.

"Bộ Tài chính, trực tiếp là Cục Quản lý Đấu thầu sẵn sàng bám sát thực tiễn, phối hợp chặt chẽ với các đơn vị, doanh nghiệp để tìm tòi, hướng dẫn triển khai từng bước đi cụ thể, đảm bảo thực hiện đúng quy định", Thứ trưởng khẳng định.

Về thời điểm ban hành, ông Phương cho biết không phải tất cả nội dung nghị định sẽ có hiệu lực từ 1/7/2025, mà sẽ có lộ trình tùy theo sự tương thích với các luật liên quan như Luật Đầu tư công, Luật Khoa học và Công nghệ, Luật Chuyển đổi số…

Kết luận hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định, xây dựng Nghị định về PPP trong khoa học công nghệ là nhiệm vụ “khó chưa từng có”, nhưng không vì thế mà chùn bước. Ông yêu cầu Cục Quản lý Đấu thầu tiếp thu đầy đủ góp ý từ các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp, tiếp tục rà soát chặt chẽ để trình Chính phủ ban hành đúng thời hạn theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm.

“Chúng ta quyết tâm nhưng không nóng vội, tránh cầu toàn quá mức để Nghị định sớm đi vào cuộc sống, chứ không nằm yên trong tủ,” Bộ trưởng nhấn mạnh.