Nghị quyết 42 giúp xử lý 443.000 tỷ nợ xấu

Gần đây, Ngân hàng Nhà nước công bố Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật các tổ chức tín dụng (TCTD), trong đó đề xuất luật hóa các quy định quan trọng của Nghị quyết 42/2017/QH14 về xử lý nợ xấu. Dự thảo dự kiến sẽ được trình Quốc hội vào tháng 5/2025, tạo khung pháp lý dài hạn giúp các ngân hàng đẩy nhanh quá trình xử lý nợ xấu, tối ưu hóa nguồn vốn và cải thiện khả năng mở rộng tín dụng.

Những điểm đáng chú ý trong dự thảo sửa đổi Luật các TCTD

Ba nội dung quan trọng của Nghị quyết 42 được đề xuất luật hóa bao gồm:

Quyền thu giữ tài sản đảm bảo (TSĐB): Tổ chức tín dụng có quyền thu giữ TSĐB nếu hợp đồng bảo đảm có thỏa thuận về điều khoản này. Điều này giúp rút ngắn quy trình xử lý tài sản, giảm thời gian kiện tụng kéo dài như trước đây.

Bảo vệ TSĐB của bên phải thi hành án: TSĐB của khoản nợ xấu đang bảo đảm nghĩa vụ trả nợ tại TCTD sẽ không bị kê biên để thực hiện nghĩa vụ khác, giúp ngân hàng dễ dàng thu hồi nợ và thanh lý tài sản mà không vướng mắc pháp lý.

Hoàn trả TSĐB là vật chứng trong vụ án hình sự hoặc hành chính: Quy định mới sẽ tạo khung pháp lý rõ ràng hơn, giúp ngân hàng sớm lấy lại tài sản bị thu giữ trong các vụ án, thay vì kéo dài nhiều năm như hiện tại.

Nếu không có những quy định trên, các ngân hàng buộc phải thông qua quá trình kiện tụng và thi hành án, mất nhiều năm mới có thể xử lý được một khoản nợ xấu. Trong khi đó, họ vẫn phải trích lập dự phòng, chịu chi phí vốn và mất đi cơ hội kinh doanh mới. Điều này đặc biệt khó khăn với các ngân hàng có tỷ trọng cho vay bán lẻ cao, khi hàng nghìn khoản vay nhỏ lẻ rải rác trên cả nước khiến chi phí vận hành tăng cao.

MBS Research dự báo tỷ lệ nợ xấu và tỷ lệ bao phủ nợ xấu của một số ngân hàng.

Báo cáo của SSI đánh giá rằng việc luật hóa Nghị quyết 42 sẽ giúp:

Củng cố nền tảng pháp lý cho việc xử lý nợ xấu, giúp các ngân hàng đẩy nhanh quá trình thu hồi nợ mà không phải phụ thuộc vào các chương trình thí điểm có thời hạn như trước.

Cải thiện thanh khoản của ngân hàng, cho phép họ nhanh chóng bán tài sản bảo đảm và tái đầu tư nguồn vốn vào các khoản vay mới.

Giảm chi phí hoạt động và rủi ro tài chính, giúp ngân hàng có thể giảm lãi suất cho vay, hỗ trợ nền kinh tế tăng trưởng.

Hiện tại, tổng tài sản có vấn đề (bao gồm nợ xấu, trái phiếu VAMC và các khoản nợ xấu tiềm ẩn) của hệ thống ngân hàng đã tăng lên khoảng 7%. Với mục tiêu tăng trưởng tín dụng và GDP được Chính phủ đặt ra ở mức cao, hệ thống ngân hàng cần một khung pháp lý ổn định để xử lý nợ xấu nhanh chóng, từ đó có thể mở rộng tín dụng mà không tạo thêm áp lực lên bảng cân đối kế toán.

Nợ xấu đã giảm mạnh nhờ Nghị quyết 42, nhưng áp lực vẫn còn

Từ khi Nghị quyết 42 có hiệu lực vào năm 2017, quá trình xử lý nợ xấu đã có nhiều cải thiện đáng kể.

Từ tháng 8/2017 đến tháng 12/2023, tổng cộng 443.800 tỷ đồng nợ xấu đã được xử lý. Trong đó, 161.300 tỷ đồng là do khách hàng tự trả nợ (chiếm 36,35%), cao hơn nhiều so với mức trung bình 22,8% trong giai đoạn 2012-2017.

Xử lý TSĐB đạt 92.500 tỷ đồng (chiếm 20,85%). Trung bình mỗi tháng, hệ thống ngân hàng xử lý khoảng 5.800 tỷ đồng nợ xấu, cao hơn 2.280 tỷ đồng/tháng so với giai đoạn trước khi Nghị quyết 42 ra đời.

Mặc dù kết quả này rất tích cực, nhưng áp lực nợ xấu vẫn còn lớn do tốc độ tăng trưởng tín dụng nhanh. Các ngân hàng vẫn phải dành nguồn lực lớn để trích lập dự phòng rủi ro, trong khi khả năng mở rộng tín dụng bị hạn chế.

MBS Research dự báo lợi nhuận của một số ngân hàng.

Theo MBS Research, NIM của các ngân hàng sẽ khó tăng mạnh trong năm 2025 do áp lực cạnh tranh và lãi suất huy động có xu hướng nhích lên.

Tăng trưởng tiền gửi dự báo đạt 13,4% vào cuối năm 2024, thấp hơn so với mức tăng trưởng tín dụng 17,7%. Điều này có thể làm giảm biên lãi ròng của các ngân hàng trong năm tới.

Tỷ lệ nợ nhóm 2 giảm, giúp hạn chế áp lực gia tăng nợ xấu (NPL) trong năm 2025. Những ngân hàng có chiến lược trích lập dự phòng tốt từ năm 2024 sẽ có cơ hội đẩy mạnh tín dụng hơn trong năm tới.

Thu nhập ngoài lãi dự báo tăng mạnh nhờ vào thu hồi nợ xấu. Báo cáo cho thấy trong quý 4/2024, thu nhập ngoài lãi đã phục hồi tới 28% so với cùng kỳ năm trước. Đây sẽ là động lực chính cho tăng trưởng lợi nhuận của các ngân hàng trong năm 2025.

Dựa trên các yếu tố này, nhóm ngân hàng như CTG, VPB và BID được đánh giá có tiềm năng tăng trưởng tốt nhờ hưởng lợi từ chính sách đầu tư công, cải thiện chất lượng tài sản và định giá hấp dẫn so với mặt bằng chung.

Việc luật hóa Nghị quyết 42 sẽ giúp ngành ngân hàng có một khung pháp lý vững chắc để xử lý nợ xấu nhanh hơn, giảm áp lực chi phí và tạo điều kiện mở rộng tín dụng.

Mặc dù tất cả các tổ chức tín dụng đều có lợi khi luật hóa Nghị quyết 42, nhưng những ngân hàng có tỷ trọng cho vay bán lẻ cao sẽ được hưởng lợi nhiều hơn cả. Đây là nhóm phải xử lý lượng lớn các khoản vay nhỏ lẻ, từ tín dụng tiêu dùng, vay mua nhà, vay mua ô tô đến vay kinh doanh cá nhân.

Tuy nhiên, thách thức về duy trì tăng trưởng biên lãi ròng và kiểm soát nợ xấu vẫn còn. Điều này đòi hỏi các ngân hàng phải có chiến lược quản lý rủi ro chặt chẽ và tối ưu hóa nguồn lực để tận dụng tối đa cơ hội từ chính sách mới.