Bashir Ahmad, một nông dân trồng táo tại Kashmir đã phải bán trang sức của vợ để mua một chiếc xe ba gác điện. Nhưng khi nhiệt độ rơi xuống khoảng −5°C, pin của xe bỗng mất tới 60% dung lượng chỉ sau một đêm, khiến cả tấn trái cây không thể vận chuyển kịp thời và làm hao hụt thu nhập của gia đình. Câu chuyện của Ahmad phản ánh một vấn nạn đang lan rộng ở nhiều vùng lạnh giá tại các thị trường đang phát triển: công nghệ pin hiện tại, đặc biệt là các cell lithium-ion rẻ tiền dùng trong xe hai và ba bánh hoạt động kém khi nhiệt độ xuống dưới 0°C.

Về bản chất, pin lithium-ion dựa trên quá trình phản ứng hóa học để trao đổi ion giữa các điện cực. Trong điều kiện lạnh, chất điện phân trở nên đặc, tốc độ di chuyển ion giảm mạnh, dẫn tới sự sụt giảm công suất, thời gian sạc kéo dài và nguy cơ hỏng hóc hoặc rủi ro an toàn khi cố sạc.

Nông dân 'ôm hận' vì xe điện khi mùa đông tới, bất lực mang chăn đắp cho pin
Xe điện lộ khuyết điểm khi nhiệt độ xuống thấp. Ảnh minh họa

Những nghiên cứu và thử nghiệm độc lập cho thấy mức giảm phạm vi có thể rất khác nhau theo mẫu xe và điều kiện sử dụng. Một phân tích tổng hợp của công ty Recurrent ghi nhận trung bình xe mất khoảng 20% quãng đường khi dưới 0°C, trong khi thử nghiệm của AAA từng chỉ ra mức giảm lên tới khoảng 40% trong một số điều kiện cực đoan.

Vấn đề càng trầm trọng ở Kashmir vì nhiều lý do liên quan tới hoàn cảnh địa phương. Nhiều mẫu xe nhập khẩu, đặc biệt xe hai và ba bánh giá rẻ, không có hệ thống sưởi pin hay tính năng tiền điều kiện (preconditioning); hạ tầng sạc công cộng hầu như không tồn tại ở các vùng nông thôn và điện lưới địa phương thường xuyên bị cắt vào mùa đông, khiến việc sạc đầy pin trở thành một nhiệm vụ đầy rủi ro và không đáng tin cậy. Các lựa chọn sửa chữa và dịch vụ sau bán hàng cũng rất hạn chế, buộc người dùng phải học theo video hướng dẫn trên mạng hoặc tự áp dụng các “mẹo vặt” như quấn chăn quanh pin hay mang pin vào nhà qua đêm. Những biện pháp này không chỉ kém hiệu quả mà còn có thể gây quá nhiệt hoặc hư hỏng mạch.

Nông dân 'ôm hận' vì xe điện khi mùa đông tới, bất lực mang chăn đắp cho pin
Một nông dân Kashmir phải mang pin xe điện vào trong nhà để sưởi ấm. Ảnh minh họa

Kết quả là nhiều nông dân phải quay lại với xe diesel trong mùa vụ, chấp nhận chi phí nhiên liệu cao hơn nhưng đổi lại là độ tin cậy và khả năng vận chuyển ổn định. Những tổn thất do giao hàng chậm trễ khiến các khoản đầu tư vào xe điện trở nên thua lỗ về mặt kinh tế trong ngắn hạn. Một số người mua cảm thấy bị “bán kỳ vọng” khi chính sách trợ cấp tập trung vào mức giá ban đầu mà không tính tới điều kiện vận hành địa phương.

Ở những thị trường phát triển như Na Uy, hệ sinh thái xe điện đã được hoàn thiện với hơn hai trăm mẫu xe được tối ưu hóa để chạy quanh năm, bao gồm sưởi ấm pin, heat pumps và chính sách hạ tầng rộng khắp. Những điều này giúp giảm thiểu tác động của mùa đông lên phạm vi xe. Ở Trung Quốc, các hãng pin lớn như CATL đang đưa ra những giải pháp mới như pin natri-ion (sodium-ion) và những thiết kế được quảng bá là vẫn sạc nhanh và giữ hiệu năng ở nhiệt độ thấp với mục tiêu đưa công nghệ chịu lạnh tới nhiều phân khúc hơn. Tuy nhiên, những tiến bộ này cần thời gian để thương mại hóa rộng rãi và đến được các mẫu xe giá rẻ xuất khẩu sang các nước đang phát triển.