PGS. TS Trần Đình Thiên: Việt Nam đủ năng lực và cơ hội để vươn mình mạnh mẽ trong kỷ nguyên số giống Estonia

Chúng ta có thể tạo dựng một "E-Vietnam'

Tại tọa đàm “Cơ hội vươn mình từ chuyển đổi số: Câu chuyện tiên phong từ ứng dụng VNeID và ngành Tài chính ngân hàng” ngày 9/9, PGS.TS Trần Đình Thiên – nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho hay, câu chuyện của Estonia là minh chứng rõ ràng cho sức bật của một quốc gia nhờ chuyển đổi số.

Năm 2000, GDP bình quân đầu người của quốc gia này chỉ 1,3 triệu dân này mới đạt khoảng 3.000 USD. Nhưng nhờ chiến lược số hóa quyết liệt mang tên E-Estonia, đến năm 2023, con số đã vọt lên 30.100 USD.

“Đặt trong bối cảnh Việt Nam, điều này đặt ra câu hỏi lớn: Chúng ta có thể tạo dựng một "E-Vietnam", một quốc gia số thịnh vượng hay không? Tôi tin rằng Việt Nam có đầy đủ nhân tố để hiện thực hóa điều đó, thậm chí đi xa hơn”, ông Thiên khẳng định.

Ông Thiên lý giải, Việt Nam là một đất nước có năng lực phi thường, từng vượt qua những cuộc chiến khốc liệt dù luôn trong tình trạng nghèo đói. “Năng lực để xử lý những vấn đề sinh tử của dân tộc chúng ta đã có sẵn, nhưng chưa được khai thác đúng cách. Câu hỏi không phải là Việt Nam có hay không, mà là khai thác thế nào để phát triển”.

Ông nhắc lại ba giai đoạn quan trọng trong lịch sử hiện đại Việt Nam: Sau 1975, đất nước sớm nhận ra vai trò của cách mạng khoa học, kỹ thuật nhưng thiếu cách thực thi hiệu quả; Thập niên 1990, khi mở cửa và chuyển sang kinh tế thị trường, Việt Nam đã nhanh chóng tiếp cận khái niệm kinh doanh tri thức nhưng vẫn vướng điểm nghẽn thể chế.

Và nay, lần thứ ba, đất nước nhận diện kinh tế tư nhân như một động lực chủ lực gắn với cách mạng công nghệ. “Đây là cơ hội lịch sử để Việt Nam bật lên. Chúng ta có khí thế, niềm tin và đang ở thời điểm không có lý do gì để không bứt phá”, ông Thiên nhấn mạnh.

PGS.TS Trần Đình Thiên – nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam. Ảnh minh hoạ.

Bài học từ VNeID và quà tặng 100.000 đồng

Trở lại với câu chuyện hạ tầng số, ông Thiên coi sự kiện liên kết VNeID với tài khoản ngân hàng để nhận 100.000 đồng quà tặng từ Chính phủ nhân dịp 2/9 là một phép thử.

“Người dân đã cho thấy sự sẵn sàng tiếp nhận chuẩn mực quốc tế và thói quen kinh tế số. Tuy nhiên, sự cố nghẽn hệ thống cho thấy bài học quan trọng: hạ tầng phải được chuẩn bị kỹ lưỡng, nếu không những vấn đề nhỏ sẽ bị khuếch đại thành hệ quả lớn”, ông phân tích, đồng thời so sánh với Facebook, nền tảng có thể xử lý lượng truy cập khổng lồ mà không gián đoạn.

Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, để chuyển đổi số thành công, yếu tố quyết định nằm ở vai trò kiến tạo của Nhà nước. Ông dùng hình ảnh “bà đỡ” để nhấn mạnh rằng Nhà nước phải dẫn dắt, đặt hàng doanh nghiệp trong các dự án số, đồng thời tạo niềm tin và bảo vệ cuộc chơi cho những người tham gia.

“Chuyển đổi số là một cuộc cách mạng dữ dội, từ phương thức vật thể sang phương thức số. Nếu Nhà nước không tạo ra cơ chế bảo đảm, niềm tin sẽ mất và quá trình sẽ chậm nhịp, trong khi lực cản từ bên ngoài lại rất lớn”, ông Thiên cảnh báo.

Theo ông, để xây dựng một “E-Vietnam”, chính sách cần tập trung vào việc đáp ứng nhu cầu thực sự của người dân và doanh nghiệp thay vì áp đặt. Đồng thời, tăng cường liên thông dữ liệu minh bạch, an toàn, thống nhất trên phạm vi toàn quốc và kết nối quốc tế, và trang bị tri thức cho người dân, giúp họ tránh rủi ro khi tham gia nền kinh tế số.

“Công nghệ càng cao, rủi ro càng lớn. Nhà nước cần tạo điều kiện tiếp cận công khai, minh bạch, đồng thời bảo vệ an toàn cho công dân số. Nếu làm tốt, nhu cầu sẽ tăng trưởng theo cấp số nhân và đưa Việt Nam vươn mình mạnh mẽ”, ông Thiên nhận định.