PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến: Không thể áp dụng nguyên tắc đồng thuận tuyệt đối trong thu hồi đất

Chiều 22/9, tại Hội thảo “Nhận diện điểm nghẽn và đề xuất giải pháp khắc phục liên quan đến lĩnh vực đất đai”, PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến – Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Luật Hà Nội, đã nêu nhiều kiến nghị quan trọng nhằm tháo gỡ những vướng mắc trong sửa đổi Luật Đất đai.

Theo PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến, một trong những điểm nghẽn lớn hiện nay là sự thiếu thống nhất và đồng bộ trong hệ thống pháp luật về đất đai. Đất đai tham gia vào hầu hết mọi hoạt động kinh tế – xã hội, nhưng các quan hệ liên quan đến đất nhiều khi lại được điều chỉnh bởi các luật chuyên ngành khác.

“Hiện tượng mỗi cơ quan chủ trì soạn thảo luật lại thiết kế theo cách quản lý chuyên ngành của mình, dẫn đến sự chồng chéo, xa rời Luật Đất đai. Vì vậy, cần sửa luật lần này để xác định rõ vị trí, vai trò của Luật Đất đai trong hệ thống pháp luật. Những gì liên quan trực tiếp đến quản lý, sử dụng đất phải dẫn chiếu theo Luật Đất đai, còn các công đoạn chuyên biệt mới thuộc về luật chuyên ngành. Có như vậy mới đảm bảo được tính thống nhất và đồng bộ”, ông Tuyến nhấn mạnh.

PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Luật Hà Nội. Ảnh: Phạm Hưng

Vấn đề giá đất tiếp tục là điểm nóng trong các cuộc thảo luận về sửa đổi Luật Đất đai. PGS.TS Tuyến cho rằng nguyên tắc “giá đất theo thị trường” hiện nay rất khó khả thi vì thị trường đất đai ở Việt Nam vẫn còn “nhiễu loạn”, thiếu minh bạch.

Ông đề xuất Nhà nước cần chủ động xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu đất đai tập trung, đồng thời thành lập trung tâm giao dịch bất động sản do Nhà nước quản lý để có nguồn dữ liệu đầu vào chính xác cho việc định giá.

“Muốn có giá đất chuẩn để quản lý hiệu quả, Nhà nước phải đứng ra làm. Nếu để thị trường tự điều tiết thì sẽ tiếp tục rơi vào tình trạng giá ảo, giá nhiễu, gây khó khăn cho cả quản lý lẫn người dân”, ông nói.

Một điểm nghẽn lớn trong thực tiễn được PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến nhấn mạnh là cơ chế thỏa thuận đất đai trong các dự án phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích công. Trước đây, doanh nghiệp phải trực tiếp thỏa thuận với người dân. Nhưng khi có một số hộ dân không đồng ý, dự án dễ bị đình trệ.

Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi đưa ra phương án 75% đồng thuận, nghĩa là cần có ít nhất 75% số người sử dụng đất và 75% diện tích đất đồng ý, phần còn lại sẽ áp dụng biện pháp hành chính. Ông Tuyến bày tỏ sự đồng tình: “Phải đảm bảo đồng thời cả 75% người sử dụng đất và 75% diện tích. Nếu không, sẽ có hiện tượng một số tổ chức đi gom đất, gây méo mó quyền lợi của người dân”.

Tuy nhiên, ông cũng lưu ý cần có cơ sở lập luận rõ ràng cho con số 75%. “Ở Hàn Quốc, tỷ lệ được quy định là 85%. Vậy tại sao ở ta lại là 75%? Phải có căn cứ thuyết phục. Nhưng quan trọng hơn, không thể áp dụng nguyên tắc đồng thuận tuyệt đối, bởi vì đồng thuận tuyệt đối là điều không bao giờ đạt được. Nguyên tắc phải là đồng thuận tương đối theo đa số”, ông giải thích.

Ông lấy ví dụ: “Nếu 85% người dân và 85% diện tích đồng ý, thì 15% còn lại buộc phải chấp nhận. Đó là cách tiếp cận hợp lý, hài hòa lợi ích của số đông và vẫn đảm bảo tiến độ dự án”.

Vấn đề cuối cùng được PGS.TS Tuyến nhấn mạnh là khâu tổ chức thực thi. Hiện nay, theo Nghị định 151, nhiều nhiệm vụ của UBND cấp huyện đã được phân cấp, ủy quyền cho UBND cấp xã. Điều này nhằm tăng tính chủ động, rút ngắn thủ tục. Tuy nhiên, thực tế lại cho thấy các xã, phường đang gặp rất nhiều khó khăn.

“Không ít Chủ tịch UBND xã, phường vốn xuất thân từ lĩnh vực giáo dục, văn hóa, chưa được đào tạo chuyên sâu về quản lý đất đai. Khi phải ký quyết định liên quan đến đất, họ rất ngại, sợ trách nhiệm, vì đây là lĩnh vực nhạy cảm, phức tạp. Thậm chí có những địa phương chia sẻ rằng trưởng phòng hoặc phó phòng tài nguyên môi trường xuống xã hỗ trợ còn còn bỡ ngỡ, chưa nói gì đến cán bộ xã”, ông cho biết.

Theo ông, để tránh ách tắc, Bộ Tài nguyên và Môi trường cần phối hợp với các bộ, ngành liên quan tổ chức tập huấn thường xuyên, cử các “đội thiện chiến” xuống địa phương “cầm tay chỉ việc”, vừa hướng dẫn nghiệp vụ, vừa nâng cao năng lực cho cán bộ cơ sở. “Nếu không giải quyết được thực trạng này, thì dù luật có hoàn chỉnh đến đâu, khi triển khai ở cấp xã, phường vẫn sẽ lúng túng, trì trệ”, ông cảnh báo.