Trong bối cảnh Mỹ chuẩn bị áp thuế bổ sung 50% lên hàng hóa nhập khẩu từ Brazil, mặt hàng đường ngoài hạn ngạch từ Brazil – vốn chiếm gần 1/4 lượng đường nhập vào Mỹ năm 2024 – gần như không còn cửa vào thị trường Mỹ. Nhưng người thiệt hại lớn nhất không phải là Brazil, mà là chính người tiêu dùng Mỹ, khi nguy cơ thiếu hụt nguồn cung và giá cả leo thang trở nên hiện hữu.

Từ trước tới nay, Mỹ vẫn cho phép Brazil xuất khẩu đường ngoài hạn ngạch vào thị trường nội địa, chấp nhận mức thuế lên đến 357,60 USD/tấn, tương đương gần 100% giá đường quốc tế. Tuy nhiên, đòn đánh thuế bổ sung 50% mà Tổng thống Donald Trump công bố ngày 30/7 có thể đẩy tổng mức thuế lên tới 150%, khiến việc xuất khẩu đường ngoài hạn ngạch gần như không còn khả thi về mặt tài chính.

Trong năm 2024, Brazil đã xuất khẩu 648.000 tấn đường ngoài hạn ngạch từ các cảng miền Đông Nam sang Mỹ – chiếm 23% tổng lượng đường nhập khẩu của Mỹ. Con số này vượt xa hạn ngạch chính thức 156.000 tấn (được phân bổ chủ yếu cho các nhà máy phía Bắc và Đông Bắc Brazil). Dù lượng đường ngoài hạn ngạch chỉ là phần nhỏ trong tổng 33,5 triệu tấn mà Brazil xuất khẩu năm 2024, nhưng lại đóng vai trò nguồn cung chiến lược đối với thị trường Mỹ, nơi đang phụ thuộc đáng kể vào đường nhập khẩu.

Cốc cà phê bớt ngọt, ai sẽ lấp khoảng trống 650.000 tấn đường tại Mỹ?
Thu hoạch trên cánh đồng mía Brazil. Ảnh minh họa

Trong khi đó, Brazil có thể nhanh chóng xoay trục và phân phối khối lượng dư thừa này sang các thị trường lớn ở châu Á, châu Phi, nơi họ đã có hệ thống phân phối ổn định và thị phần vững mạnh. Mỹ thì không dễ dàng như vậy. Việc chuyển sang nhập khẩu từ Trung Mỹ – nơi sản lượng đường còn khiêm tốn – khó có thể bù đắp thiếu hụt, đặc biệt trong thời gian ngắn.

Đối với lượng đường nằm trong hạn ngạch 156.000 tấn, mức thuế bổ sung 50% cộng với thuế cơ sở 1-2% vẫn đủ để cạnh tranh với đường nội địa Mỹ. Tuy nhiên, nhiều nông dân Brazil sẽ chần chừ trong giao hàng, chờ chính phủ nước này đàm phán lại với Washington, tìm cách nới lỏng hoặc trì hoãn áp thuế nhằm tối ưu lợi nhuận.

Mọi ánh mắt hiện đang hướng về tháng 8/2025, khi Mỹ dự kiến công bố hạn ngạch mới cho năm tài khóa 2026 (bắt đầu từ tháng 10/2025). Đây sẽ là chỉ báo quan trọng cho chính sách thương mại tiếp theo và tương lai dòng chảy đường giữa hai quốc gia.

Trong hai thập kỷ qua (2002–2022), sản lượng và tiêu thụ đường toàn cầu tăng trưởng đều, chủ yếu do dân số thế giới tăng từ 6,3 tỷ lên 8 tỷ người, cùng với nhu cầu từ các ngành công nghiệp thực phẩm, đồ uống và nhiên liệu sinh học (ethanol). Năm 2022, sản lượng đường toàn cầu đạt khoảng 180,7 triệu tấn (tính theo đường thô), trong đó Ấn Độ dẫn đầu với 20,4% thị phần, theo sát là Brazil với 19,6%, tiếp đến là Liên minh châu Âu (9,2%), Thái Lan (5,6%), Trung Quốc (5,3%) và Hoa Kỳ (4,6%).

Xét về nguồn gốc, 78,9% lượng đường toàn cầu được sản xuất từ cây mía, chủ yếu trồng tại các quốc gia nhiệt đới như Ấn Độ, Brazil, Thái Lan, Trung Quốc và Pakistan. Phần còn lại, chiếm 21,1%, đến từ củ cải đường – nguồn nguyên liệu phổ biến ở các vùng ôn đới như EU, Nga, Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ.

Brazil không thiếu khách hàng, các thị trường như Ấn Độ, Indonesia, Nigeria hay Ai Cập đều có nhu cầu nhập khẩu lớn, mở đường cho Brazil dịch chuyển sản lượng. Nhưng Mỹ sẽ không dễ để lấp đầy khoảng trống gần 650.000 tấn trong năm tới, nhất là khi nguồn cung từ Trung Mỹ không đủ lực, còn các nước khác thì phải cạnh tranh quyết liệt về giá.

Trong khi đó, áp lực lạm phát tại Mỹ vẫn chưa hoàn toàn hạ nhiệt, việc giá đường trong nước tăng vọt có thể trở thành “mồi lửa” tiếp theo – khiến những món ăn, đồ uống ngọt ngào trở nên nhạt hơn với người tiêu dùng Mỹ.