Tại vùng núi đá vôi Ninh Bình, tồn tại một loài cá có cái tên khá đặc biệt cá cửng. Người dân nơi đây còn gọi chúng là cá trèo đồi vì khả năng leo bám lên các vách đá ẩm ướt, luồn lách qua khe hẹp, thậm chí men theo những dòng nước chảy để tìm đến các con suối ở cao hơn.

Loài cá quý hiếm có tên
Cá cửng rất khỏe, có khả năng trườn trên đá để trèo lên những điểm cao hơn như khe nước ven lưng chừng đồi, hồ trên núi, thậm chí là những nguồn nước ven các khe đá cheo leo.

Khi mùa đông khắc nghiệt kéo đến, thay vì di cư như nhiều loài cá khác, cá cửng lại đào sâu vào lòng núi, ẩn mình trong các hang đá. Ở đó, chúng gần như “ngủ đông” suốt 2–3 tháng, sống nhờ nguồn đất sét vàng giàu khoáng chất. Chỉ khi mùa mưa về, nước suối dâng cao, chúng mới tỉnh giấc, bơi lội và bước vào mùa sinh sản.

Chính tập tính sinh học độc đáo và điều kiện sống khắt khe này khiến cá cửng không thể nuôi nhân tạo. Chúng chỉ sinh trưởng khỏe mạnh trong môi trường hoàn toàn tự nhiên, với nguồn nước ngầm tinh khiết và các khe đá sâu.

Loài cá quý hiếm có tên
Vào mùa đông, cá tràu (cá cửng) lại đào hang sâu để sinh sống và ăn đất sét vàng.

Ngày xưa, cá cửng là sản vật quý hiếm, từng được tuyển chọn kỹ lưỡng để tiến vua bởi thịt thơm ngọt, săn chắc, ít xương dăm, lại sạch và bổ dưỡng. Từ cá cửng, người dân chế biến thành nhiều món ngon như cá nướng, cá kho nghệ, cháo cá hay canh cá.

Món ăn được xem là đặc trưng nhất, thể hiện rõ hương vị núi rừng Ninh Bình, chính là canh cá cửng nấu rau ngót rừng – món ăn dân dã nhưng đậm đà bản sắc địa phương.

Loài cá quý hiếm có tên
Cá cửng được chế biến thành nhiều món ăn khác nhau như nướng, nấu cháo...

Ngày nay, cá cửng không còn phổ biến như trước, song vẫn xuất hiện trong thực đơn của một số nhà hàng đặc sản ở Ninh Bình. Nếu may mắn, du khách có thể mua được cá cửng tươi sống từ người dân với giá khoảng 150.000 – 200.000 đồng/kg.