Việt Nam vừa chính thức ghi dấu ấn toàn cầu với một dự án chưa từng có tiền lệ: phát triển 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Đây không chỉ là lần đầu tiên thế giới có một đề án quy mô lớn về canh tác lúa thân thiện môi trường, mà còn là bước ngoặt chiến lược của Việt Nam trong mục tiêu kép: đảm bảo an ninh lương thực và ứng phó biến đổi khí hậu.

Tại hội nghị sáng 13/7 tại Cần Thơ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh tính tiên phong và ý nghĩa toàn cầu của đề án này. Theo Thủ tướng, đây là giải pháp chiến lược nhằm ổn định đầu ra lúa gạo, tránh tình trạng “được mùa mất giá”, đồng thời nâng cao chất lượng, năng suất và giá trị gia tăng của ngành hàng chủ lực quốc gia.

Với tổng diện tích đăng ký tham gia hơn 1,015 triệu ha từ 12 tỉnh vùng ĐBSCL, đề án đã triển khai thí điểm 7 mô hình canh tác phát thải thấp từ năm 2024, mỗi mô hình 50 ha. Kết quả bước đầu cho thấy hiệu quả rõ rệt: giảm 8,2–24,2% chi phí sản xuất, tiết kiệm 30–50% lượng giống, giảm 30–70 kg phân bón/ha, cắt giảm 1–4 lần phun thuốc và giảm 30–40% lượng nước tưới. Đặc biệt, năng suất tăng từ 2,4–7%, thu nhập nông dân tăng thêm 12–50%, tương đương 4–7,6 triệu đồng/ha so với cách làm truyền thống. Quan trọng hơn cả, mô hình giúp cắt giảm trung bình 2–12 tấn CO₂ /ha.

Song hành cùng hiệu quả kinh tế – môi trường, đề án đã mở ra cánh cửa mới cho xuất khẩu. Đầu năm 2025, Việt Nam xuất khẩu thành công 500 tấn gạo mang nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” sang Nhật Bản – một trong những thị trường khó tính nhất thế giới. Đây là tín hiệu cho thấy tiềm năng gia nhập chuỗi cung ứng nông sản bền vững toàn cầu của Việt Nam đang ngày càng rõ nét.

Liên kết sản xuất cũng được chú trọng. Giai đoạn đầu, khoảng 620 hợp tác xã tham gia đề án, con số này dự kiến tăng lên 1.300 vào năm 2030. Hiện đã có gần 200 doanh nghiệp tham gia chuỗi, trong đó 40% có liên kết vùng trên 200 ha. Hệ thống dữ liệu hợp tác xã cũng đang được xây dựng để theo dõi và hỗ trợ triển khai đề án một cách minh bạch và hiệu quả.

Thủ tướng yêu cầu hoàn thiện quy hoạch các vùng sản xuất trong quý III/2025 và xúc tiến xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam mạnh hơn, bên cạnh các thương hiệu nổi bật như ST25. Đồng thời, các bộ ngành như Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính, Bộ Công Thương và Bộ Khoa học – Công nghệ cũng được giao nhiệm vụ cụ thể để hỗ trợ vốn, đàm phán thương mại và phát triển bao bì – nhãn hiệu mang bản sắc dân tộc cho sản phẩm gạo Việt.

Dự án chưa từng có trên thế giới trong lĩnh vực nuôi sống nửa nhân loại, Việt Nam làm được đầu tiên
Toàn cảnh hội nghị về tình hình thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; tiến độ triển khai các dự án giao thông trọng điểm; và Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chuyên canh vùng ĐBSCL. Ảnh: VGP

Dưới góc nhìn vĩ mô, đề án không chỉ tạo thêm sinh kế cho hàng triệu nông dân vùng ĐBSCL – khu vực đang chịu áp lực lớn từ biến đổi khí hậu, sụt lún và xâm nhập mặn – mà còn là cú hích mạnh cho chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và liên kết vùng trong chuỗi cung ứng nông nghiệp.

Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), gạo hiện là nguồn lương thực chính cho hơn 3,5 tỷ người – tương đương gần một nửa dân số toàn cầu. Việt Nam, cùng Ấn Độ và Thái Lan, hiện là ba cường quốc xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới. Trong 6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gạo Việt Nam đạt 4,9 triệu tấn, trị giá 2,54 tỷ USD.

Dự án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp không chỉ là một đề án nông nghiệp, mà là bước đi chiến lược định hình lại vai trò của Việt Nam trên bản đồ an ninh lương thực toàn cầu – với tầm nhìn “xanh”, bền vững và đầy tham vọng.