Grab, Be, ShopeeFood... xin lùi thời hạn áp dụng bắt buộc 400.000 tài xế công nghệ tại TP. HCM dùng xe điện

Viện Nghiên cứu phát triển TP. HCM vừa gửi UBND Thành phố báo cáo tổng hợp ý kiến từ chuyên gia, doanh nghiệp về chuyển đổi giao thông xanh, trong đó đáng chú ý là đề án thay thế toàn bộ 400.000 xe máy xăng của nhóm tài xế công nghệ bằng xe điện.

Các ý kiến đều ủng hộ mục tiêu và sự cấp thiết của việc giảm khí thải trong giao thông, xem đây là bước góp phần hiện thực hóa cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Nhiều chuyên gia đánh giá, nếu triển khai thành công, đề án sẽ tạo hình ảnh đô thị xanh, lan tỏa thông điệp bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng sống tại TP.HCM. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng cần xây dựng lộ trình ưu tiên rõ ràng, gắn với điều kiện thực tiễn. Thành phố cần đảm bảo chính sách hỗ trợ nhóm yếu thế, phát triển hạ tầng đáp ứng nhu cầu chuyển đổi, bao gồm nguồn điện ổn định, trạm sạc, nhà máy xử lý pin thải.

Chi phí - rào cản lớn nhất

Chi phí mua xe, quãng đường di chuyển và hạ tầng đang trở thành những rào cản lớn đối với việc bắt buộc tài xế công nghệ dùng xe điện

Theo các chuyên gia, rào cản chính của đề án là chi phí mua xe điện, trong khi khả năng tiếp cận vốn vay của tài xế công nghệ rất hạn chế. Họ khó vay ngân hàng do không có hộ khẩu thường trú, khó chứng minh thu nhập hoặc lịch sử tín dụng chưa tốt.

Ngoài ra, hạ tầng trạm sạc, đổi pin còn thiếu và phân bổ chưa hợp lý, chủ yếu tập trung ở khu vực trung tâm, trong khi ngoại thành và khu dân cư đông đúc lại thiếu. Nhiều mẫu xe điện hiện chỉ chạy được 100 - 120km mỗi lần sạc, chưa phù hợp với tần suất di chuyển 8 - 12 giờ/ngày và quãng đường 100 - 150km của tài xế công nghệ.

Nguồn điện cũng là vấn đề đáng lưu ý. Các ý kiến lo ngại việc “xe điện hóa nhưng điện không sạch” nếu điện vẫn chủ yếu từ nhiệt điện than. TP. HCM được khuyến nghị đầu tư khu sạc tập trung kết hợp năng lượng tái tạo, bảo đảm điện sạch và giải quyết triệt để bài toán môi trường. Pin hết hạn sử dụng cũng đặt ra nguy cơ ô nhiễm thứ cấp, đòi hỏi chính sách thu hồi, tái chế, xử lý an toàn.

Các doanh nghiệp muốn lộ trình chuyển đổi kéo dài 5 năm

Các công ty như Grab, Be, ShopeeFood... cam kết đẩy mạnh truyền thông về lợi ích của xe điện tới cộng đồng tài xế. Tuy nhiên, họ đề nghị trước khi bắt buộc áp dụng, cần lộ trình khuyến khích tự nguyện tối thiểu 5 năm để tài xế làm quen.

Quy định dự kiến cấm ký hợp đồng mới với tài xế dùng xe xăng từ 2026 cũng cần cơ sở pháp lý rõ ràng, tránh rào cản cạnh tranh không lành mạnh hoặc dẫn tới độc quyền. Các nền tảng kiến nghị Nhà nước hỗ trợ tài chính như cho vay không cần vốn đối ứng, trợ giá, hỗ trợ xử lý xe xăng cũ; đầu tư hạ tầng sạc, đổi pin tại khu chung cư cũ, nhà trọ - nơi tập trung đông tài xế nhưng chưa được đầu tư hạ tầng.

Nhóm doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh xe điện kiến nghị hỗ trợ lệ phí trước bạ, lãi suất vay, hoặc trợ giá trực tiếp cho người mua xe. Trường hợp tài xế vay mua xe, ngân hàng có thể kết nối với nền tảng gọi xe để trừ tiền trực tiếp từ thu nhập hằng ngày.

Họ cũng đề xuất ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia cho xe điện và hạ tầng sạc, ưu đãi thuê đất cho doanh nghiệp đầu tư trạm sạc, phát triển mạng lưới đổi pin dùng chung. Lộ trình chuyển đổi nên kéo dài khoảng 5 năm để đảm bảo tính khả thi.

Nhóm doanh nghiệp kinh doanh xe điện cũng ủng hộ việc lùi thời hạn chuyển đổi để hạ tầng theo kịp

Các ngân hàng cam kết cung cấp gói vay trả góp lãi suất ưu đãi cho người mua xe điện và nhà đầu tư hạ tầng, nhưng cần phương án quản lý rủi ro. Với tài xế, có thể áp dụng cho vay linh hoạt không cần thế chấp nếu được chính quyền bảo lãnh, hoặc phối hợp với nghiệp đoàn để quản lý khoản vay.

Nhóm này cũng đề xuất triển khai chính sách thu mua xe xăng cũ hợp lý trong quá trình chuyển đổi, đồng thời chú trọng đầu tư trạm sạc an toàn tại các khu nhà trọ, khu vực có tải điện yếu.

Nhìn chung, các bên thống nhất rằng chuyển đổi giao thông xanh là xu thế tất yếu, song để đề án thay thế 400.000 xe máy xăng của tài xế công nghệ thành xe điện thành công, TP. HCM cần lộ trình rõ ràng, chính sách hỗ trợ tài chính, hạ tầng phù hợp và sự đồng thuận của tất cả các bên liên quan.