TS. Nguyễn Đình Cung: Không nên nới lỏng tiền tệ để chạy theo tăng trưởng ngắn hạn

Chất lượng tăng trưởng suy giảm, động lực cũ suy yếu

Tại Tọa đàm tham vấn ý kiến chuyên gia về tình hình kinh tế - xã hội ngày 5/9, theo TS. Nguyễn Đình Cung – nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), dù kinh tế Việt Nam giai đoạn 2021–2024 đã phục hồi về cơ bản so với trước dịch Covid-19, nhưng các chỉ số “trung gian” lại xấu đi. Số lao động có việc làm giảm mạnh, tổng đầu tư xã hội/GDP sụt giảm, đầu tư ngoài khu vực nhà nước chỉ còn chưa bằng 1/3 so với trước.

Hiệu quả sử dụng vốn đi xuống, năng suất lao động và TFP thấp hơn giai đoạn 2016–2020, hệ số ICOR tăng cao. Trong khi đó, cơ cấu kinh tế hầu như không chuyển dịch, kinh tế số chưa trở thành động lực tăng trưởng.

“Kinh tế Việt Nam đang thiếu động cơ tăng trưởng mới. Các động lực cũ đã lạc hậu, suy yếu, không còn đủ sức kéo cả nền kinh tế đi nhanh hơn, ổn định hơn và bền vững hơn,” ông Cung thẳng thắn.

Theo TS. Cung, bên ngoài, Việt Nam chịu tác động từ chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, xung đột Nga - Ukraine, tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu. Bên trong, môi trường kinh doanh chưa cải thiện rõ nét khi luật pháp chồng chéo, mâu thuẫn, thủ tục hành chính phức tạp.

“Các kênh huy động vốn ngoài nhà nước gần như chưa được khai thông. Một lượng vốn khổng lồ vẫn đang nằm yên trong các dự án, nợ xấu ngân hàng gia tăng. Chuyển đổi mô hình tăng trưởng tiếp tục dậm chân tại chỗ,” ông Cung cảnh báo.

TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương. (Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội).

Ưu tiên kiểm soát lạm phát, tạo sức ép cải cách

Trong bối cảnh đó, TS. Nguyễn Đình Cung kiến nghị, yếu tố tiên quyết trong giai đoạn 2026–2030, là kiểm soát chặt lạm phát, giữ vững giá trị VNĐ và ổn định kinh tế vĩ mô.

"Nếu nền kinh tế không rơi vào khủng hoảng, không sụt giảm mạnh về cầu từ cú sốc bên ngoài… thì không nên nới lỏng tiền tệ và tài khoá chỉ để chạy theo tăng trưởng ngắn hạn", ông đặc biệt nhấn mạnh.

Theo ông Cung, để có tăng trưởng trung và dài hạn một cách bền vững, rất cần tạo áp lực và động lực từ trên xuống, từ dưới lên. "Cần siết chặt hợp lý, tạo áp lực để doanh nghiệp và toàn nền kinh tế buộc phải đổi mới sáng tạo, áp dụng khoa học công nghệ, nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh", ông góp ý.

Ông đề nghị trước mắt chọn ít nhất 20 vướng mắc lớn trong đầu tư, kinh doanh để giải quyết dứt điểm trước tháng 12/2025. Nếu làm được, niềm tin đầu tư chắc chắn phục hồi, tinh thần khởi nghiệp sẽ bùng nổ mạnh mẽ. Bên cạnh đó, cần thực hiện Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, tăng chi cho khoa học công nghệ, hình thành quỹ nghiên cứu ngành, lấy doanh nghiệp làm trung tâm kết nối “ba nhà”, trọng dụng nhân tài, phát triển thị trường khoa học công nghệ.

Đồng thời, muốn đạt tăng trưởng cao và bền vững, theo TS. Nguyễn Đình Cung, điều cốt lõi là phải thực hiện thực chất đột phá thể chế, triển khai triệt để Nghị quyết 66, 68 của Bộ Chính trị và đặc biệt là các chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm. Ông nhấn mạnh, đây chính là “nội hàm” của cải cách, là thước đo để đánh giá thực trạng và thiết kế giải pháp mạnh mẽ, nhất quán.

Đột phá ấy trước hết là từ bỏ tư duy “không quản được thì cấm”, hay “quản lý được đến đâu thì cho kinh doanh đến đó”. Thay vào đó, phải xóa bỏ mọi rào cản, thủ tục hành chính đang bóp nghẹt đổi mới sáng tạo, hạn chế quyền tự do kinh doanh, chỉ giữ lại những giới hạn thực sự cần thiết theo luật định.

Song song, cần khẳng định nguyên tắc thị trường trong phân bổ nguồn lực, dứt khoát loại bỏ cơ chế “xin – cho”, tư duy bao cấp. Đồng thời, chuyển từ “quản lý quy trình” sang “quản lý theo kết quả”, luật pháp phải xác định rõ mục tiêu và hiệu quả cần đạt, cho phép làm khác cách nếu kết quả tốt hơn.

“Chỉ khi dám thay đổi tận gốc như vậy, thể chế mới trở thành năng lực cạnh tranh quốc gia, khôi phục niềm tin thị trường và tạo luồng sinh khí mới cho khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và đầu tư kinh doanh tư nhân,” ông Cung nhấn mạnh.